Studie ontwijkend gedrag?

Krabbels plaatsen, keuken poetsen of lekker aan de pils

De verleidingen van het soggen

Elisabeth van de Grift

De eerste literatuur over uitstelgedrag dateert uit de zeventiende eeuw. Een zekere geestelijke genaamd Anthoney Walker hield een preek over het vermijden en vertragen van de dagelijkse taken. Werd dat in die tijd nog beschouwd als een grote zonde, vandaag de dag lijkt het, in ieder geval in de studentenwereld, heel gewoon.

Prioriteiten afwegen is normaal menselijk gedrag, vertelt Fokke Dijkstra, studentenpsycholoog aan de Universiteit Utrecht. "Je bent student dus zou je studie de hoogste prioriteit moeten krijgen. Maar ja, in de praktijk is dat niet altijd zo. Een tentamen over twee maanden kan dan misschien heel belangrijk zijn, als je diezelfde avond een leuk feest hebt, of je moet iets doen voor je vereniging, dan is dat vaak toch net iets belangrijker. Mensen zijn geneigd datgene wat op de lange termijn speelt, voor zich uit te schuiven." Helaas zijn er geen recente cijfers beschikbaar over studie ontwijkend gedrag. Een promotieonderzoek van de Groningse studentenpsycholoog Harry Schouwenburg dateert alweer van 1994. "De grap is dat het wetenschappelijk rapport over uitstelgedrag tot nu toe nog steeds niet verschenen is."

Uurtje naar de UB

In een studentenhuis aan de Catharijnesingel staan drie huisgenoten in de keuken te kletsen. "Een vriendinnetje van mij had laatst een tentamen op woensdag", vertelt Lianne Rietberg (22), premaster Arbeidsrecht. "De vrijdag ervoor belde ze op. 'Ik ga naar de UB om te leren', zei ze trots. Dat weekend had ze weer allemaal feestjes en andere leuke dingen, dus ze moest die vrijdag wel gaan. Maandag zou ze dan nóg een uurtje gaan, maar daarna moest ze weer werken en ach ja, dat tentamen ging wel lukken. Ik heb nog niet gehoord of ze het heeft gehaald."

Ze vervolgt: "Een huisgenoot van ons is er ook zo één. Ze kwam op een zondag een keer naar boven rennen om een wetboek te lenen. Maar ik had het zelf nodig. 'Wanneer heb je dan tentamen?', vroeg ik. 'Overmorgen en vandaag ga ik beginnen, goed hè? Misschien ga ik wel even naar de UB, kijken of ze daar iets hebben'."

Kim te Brake (21), Notarieel Recht: "Ik heb meer last van uitstelgedrag als het vak dat ik doe niet zo belangrijk is of als er minder druk op het studeren zit. Dan is het gevoel van 'het hoeft nu niet' ook sterker." Evelien van Aafst (22), Communicatiemanagement, knikt instemmend. "Dan ga je ineens de was doen en de boodschappen; dat moet dan per se op dat moment gebeuren."

Hyves

De verleiding tot soggen in een studentenhuis met zeven huisgenoten is groot. "Als ik tentamens heb, ga ik een week naar mijn ouders. Gewoon uit zelfbescherming", vertelt Lianne. "Zijn het mijn huisgenoten niet, dan zijn het wel vriendinnen die me bellen en 'even één klein drankje willen doen'. En dan denk ik: dat is eigenlijk best gezellig, ik ben toch al hard aan het studeren. Dat eventjes wordt altijd weer twee uur. Of aan het eind van de middag. Als ik thuis aan het studeren ben en ik hoor Evelien thuis komen. Dan wil ik toch even gezellig kletsen. Opeens is het dan etenstijd."

Hiervoor woonde Lianne met één meisje samen. "Als zij er niet was, dan moest ik wel studeren. Ik kon natuurlijk wel een vriendinnetje bellen maar de drempel was dan hoger." Internet is ook een grote verleiding voor de studentes. "Krabbels plaatsen op Hyves! Dan ga je doorklikken, doorklikken en doorklikken en dan ben je ineens een half uur verder. Of je mail checken om te kijken of je nog leuke berichten hebt ontvangen."

De mate waarin de studentes zich schuldig voelen over hun sog-praktijken loopt sterk uiteen. Lianne: "Als ik iets leuks aan het doen ben, denk ik er niet eens aan. Het is niet van: ik moet nog studeren, wat erg. Maar als ik de volgende dag weer begin, denk ik vaak: oooh, als ik dit nou gisteren had gedaan dan was ik al veel verder. Dan besef ik het pas."

Kim voelt zich tijdens het soggen al schuldig. "Ik weet dan maar al te goed dat ik eigenlijk wat anders moet doen. Daar word ik heel onrustig van, dus ik kan maar beter gewoon gaan leren."

Toch is geen van de drie huisgenoten ooit in de problemen gekomen door hun studie ontwijkend gedrag. "Op het laatste moment komt het altijd goed", weet Evelien. "Ik heb dat vaak met projecten. De eerste vier of vijf weken gaan altijd heel snel, er zijn dan altijd dingen die ook gedaan moeten worden. Het leren schiet er in die periode bij in. Het komt dan echt aan op de zelfstudieweek. Ik neem me elke keer voor om op tijd te beginnen want dat zou een hoop stress schelen. Maar het is nog niet gelukt."

Chronische uitsteller

Volgens studentenpsycholoog Fokke Dijkstra kan een hoop van deze ellende worden vermeden. "Je moet proberen een goede planning te maken. Zo'n planning garandeert niet dat je alles wat je je voorneemt ook daadwerkelijk gaat doen, maar dat je ideeën hebt over wat je wanneer wilt doen, is wel een basisvoorwaarde."

Vooral het eerste jaar kent voor studenten een hoog sog-gevaar, volgens Dijkstra. "In het eerste jaar komt er meer op je af dan alleen je studie. Als je het vergelijkt met de middelbare school, dan wordt er op de universiteit toch meer van je eigen organisatietalent verwacht. En dat is niet altijd makkelijk. Soms doe je dingen die je eigenlijk niet van plan was te doen maar die toch wel erg leuk zijn om te doen." Later in een studie kunnen ook motivatieproblemen studenten parten gaan spelen, weet Dijkstra. "'Heb ik wel de goede keuze gemaakt?', vragen ze zich dan af. Dat kan soms ook weer leiden tot uitstelgedrag."

Als uitstellen incidenteel voorkomt, is soggen een humoristische benaming. "Maar", zegt Dijkstra, "het wordt echt een probleem als je een chronische uitsteller bent, als je altijd geneigd bent alles voor je uit te schuiven. In de psychologische literatuur over uitstelgedrag wordt dat procrastinatie genoemd, oftewel pathologisch uitstelgedrag. Het kan in iemands karakter zitten dat hij niet erg nauwgezet is. Dan kan er een concurrentiestrijd ontstaan tussen studeren en leuke dingen doen. Sommige mensen zijn daar wat vatbaarder voor. Maar het is altijd een combinatie van verschillende factoren, zoals persoonlijkheid, omgeving, dingen die je in je leven meemaakt. Dat hoeven helemaal geen traumatische dingen te zijn. Maar gewoon ervaringen op school en tijdens de opvoeding." Dijkstra kent extreme gevallen van procrastinatie. "Extreem in de zin dat iemand niet studeert en jarenlang volhoudt tegenover familie en vrienden dat hij gewoon op schema ligt. Iemand kan echt in een negatieve spiraal terechtkomen, waardoor de werkelijkheid steeds verder is gaan afwijken van hoe diegene de dingen voorspiegelt."

Studiestimuleringsgroep: je studeergedrag in eigen hand krijgen

Mensen die met hun studie in de problemen zijn gekomen door uitstelgedrag, kunnen terecht in de studiestimuleringsgroep van de UU. Volgens studentenpsycholoog Fokke Dijkstra is deze groep vooral bedoeld voor studenten die tussen wal en schip vallen, "bijvoorbeeld voor studenten die achterliggen en niet veel contact hebben met medestudenten of die zelfstandig een tentamen moeten voorbereiden zonder colleges te volgen".

Over de aanpak zegt Dijkstra: "Door elke week je eigen doelen vast te stellen en deze voor de groep uit te spreken, is het de bedoeling dat je bewuster wordt van wat je eigenlijk van plan bent in de komende tijd. Oneerbiedig zou je het een huiswerkklasje kunnen noemen, maar ik zie het liever als een groep waarmee je werkoverleg hebt. Het is niet de bedoeling dat je afhankelijk wordt van zo'n groep. Je moet je studeergedrag weer in eigen hand krijgen. De truc is niet zozeer ontwijkend gedrag af te leren maar aanpakkend gedrag aan te leren."

De eerstvolgende studiestimuleringsgroep begint op 16 april. De bijeenkomsten zijn op woensdag van 9.15 tot 10.15 uur. Hieraan zijn geen kosten verbonden.

Tips tegen soggen van studentenpsycholoog Dijkstra:

-Stel jezelf concrete en haalbare doelen. Waar en wanneer ga je wat doen? Als je het idee hebt dat iets letterlijk en figuurlijk 'onbegonnen werk is', dan begin je er vaak ook niet aan.'

-Maak een plan in plaats van een voornemen. Een voornemen is vaak vaag en meer een soort wens. Een plan maakt echt duidelijk hoe je het gaat aanpakken.'

-Als je een paar vaste afleiders hebt, zoals televisie kijken of e-mail checken, plan hier dan ook tijd voor in. Dan heb je minder kans dat je er je studieplannen voor onderbreekt.'

-Probeer eens een andere werkomgeving. Als je thuis wordt afgeleid, ga dan in de bibliotheek studeren. Je kunt ook met anderen afspreken om in de bibliotheek samen koffie te drinken. Als je niet gaat, dan word je gemist, tenminste: zo denk je dan. Zo kun je zorgen voor nog veel meer randvoorwaarden die je studiegedrag verbeteren.

Meer info

Wil je meer informatie of tips over studie ontwijkend gedrag, of ben je gewoon op zoek naar een excuus om te soggen: kijk dan eens op de website van Studentenservice van de UU: www.uu.nl/studentenservice. Daar vind je ook een verwijzing naar een soggentest.

Veel voorkomende studie ontwijkende activiteiten (ook wel eens soa's genoemd)

- schoonmaken

- de was doen

- internetten

- in de stad hangen

- tv kijken

- uitgaan

- winkelen

- sporten

- gamen

- slapen

Soggen op internet

Een kleine 13.000 hits bij Google levert de zoekterm 'soggen' op. De glasheldere verklaring van Wikipedia kunnen we je niet onthouden: "Studieontwijkend gedrag (werkwoord: SOGgen) is een studentikoze benaming voor het vervullen van welke vervangende bezigheid dan ook om maar niet te hoeven studeren. De vervangende activiteiten zélf worden binnen sommige studentenkringen ook wel een SOA (studieontwijkende activiteit) genoemd."