Studieschuld: niet leuk, wel volslagen normaal

Een studieschuld bouw je gemakkelijk op, zeker als je in de ogen van de beurzenverstrekker niet nijverig genoeg bent tijdens je studietijd. De vaak pittige rekening word je pas gepresenteerd als je lang en breed klaar bent met het studentenleven. Dan wordt het dokken.

Feit: van de basisbeurs kun je niet leven. Woon je thuis, dan krijg je 72 euro per maand. Heb je een kamer in de stad dan moet je het doen met 221 euro. Natuurlijk, een bijbaantje hoort er tegenwoordig bij. Een vetpot is dat echter zelden. Je bent tenslotte een vak aan het leren, of een wetenschap aan het verkennen.

In het krijt

Boeken, collegegeld, huur, kleding, GSM, een avond stappen en je maandelijkse boodschappen: van 221 euro kan het echt niet. Volgens het Interstedelijk Studenten Overleg heb je daarvoor achthonderd euro nodig. Het ministerie van Onderwijs denkt dat het wel met minder kan. Het 'normbedrag' dat het departement voor uitwonende studenten heeft becijferd, komt neer op 693 euro. Als het even kan, moeten de ouders ongeveer een derde van dat bedrag voor hun rekening nemen. Hebben pa en ma het niet breed, dan komt de IBG over de brug met een aanvullende prestatiebeurs van maximaal 227 euro (uitwonend) of 209 euro (thuiswonend). Dan gaapt er nog een gat van minimaal 245 euro, of je nu thuis woont of op kamers.

Dat bedrag kan je lenen. Bij de IB-Groep bijvoorbeeld. Veel studenten doen dat. De gemiddelde studieschuld per aflosser bedraagt – en dan hebben we het alleen over de vorderingen van de IB-Groep – op dit moment ruim vijfduizend euro. Daarmee zit deze post flink in de lift, want eind jaren negentig was dat nog geen vierduizend euro.

Wat de totaalcijfers betreft: eind vorig jaar stonden de lenende studenten voor meer dan drie miljard euro in het krijt bij de Groningse instelling. Als je daar de prestatiebeurs bij optelt, dan gaat dit bedrag de vijf miljard euro voorbij.

Mocht je twijfels hebben over je lening bij de IB-Groep: je bent dus niet de enige.

Liobe Kamminga van het ISO vreest door al deze verhalen een verkeerd signaal aan de beginnende student af te geven. Het is immers geen prettig vooruitzicht dat je straks een schuld van vele duizenden euro's hebt. "Jongeren kiezen daarom nog wel eens defensief. Gaan geen bètaopleiding doen, of volgen een hbo-studie in plaats van dat ze naar de universiteit gaan. Een misstap kan immers verstrekkende gevolgen hebben. Ouderejaars zijn doorgaans wat losser als het om lenen gaat", weet ze. "Die beseffen vaak dat nevenactiviteiten toch ook bij studeren horen, of geven er de voorkeur aan zich helemaal op hun opleiding te concentreren."

De IB-Groep is echter niet de enige bij wie je een noodvoorziening kunt treffen. Je kunt natuurlijk ook gewoon naar een bank. Met name de speciale studentenpakketten van de Postbank en de ABN-AMRO zijn bekend. Als je je stufi bij een van deze geldschepen op een rekening laat zetten, krijg je een voordelig verzekeringspakket, een voordelige creditcard en kun je voordelig rood staan tot duizend euro. Nadat je propedeuse binnen is, kun je er zelfs nog vierduizend euro krediet bij krijgen.

Op zich zijn die pakketten best aardig, maar ze zijn niet gratis. Bij de Postbank betaal je 7,4 procent rente, bij de ABN-AMRO 8,8 procent. De IB-Groep is wat dat betreft een stuk goedkoper: de rente bedraagt er minder dan vier procent.

Toch is de mogelijkheid om rood te staan een handige buffer. Commerciële banken zijn namelijk een stuk flexibeler dan de IB-Groep. Heb je bijvoorbeeld een kamer gevonden, dan moet je niet gek opkijken als je huisbaas een maand huur als borg vraagt. Ben je bij een bemiddelaar geweest, dan is de kans groot dat je ook nog eens een flinke rekening gepresenteerd krijgt. Heb je geen reserves, dan is die duizend euro extra er dus zo doorheen.

De rekening

Het geleende geld moet ook een keer terug naar de verstrekker van de lening. Erg veel haast hebben deze banken niet: op papier krijg je een jaar om op adem te komen, in de praktijk kan dat nog verder uitlopen. Ook de IB-Groep stuurt niet meteen een deurwaarder op je af met een gepeperde rekening. De beurzenverstrekker gunt je zelfs twee jaar om op adem te komen. Terugbetalen in die tijd mag, maar het hoeft dus niet.

Tegen de tijd dat je aflossingstermijn in zicht komt, vind je daarvan een bericht op de deurmat. Als je het berekende bedrag niet kan of wilt aflossen, kun je een draagkrachtmeting aanvragen. Dat is een taai formulier waarop je je inkomen berekent. Dat wordt dan weer gecontroleerd.

Belastingadviseur Philip Warmenhoven uit Den Haag heeft het slim gedaan. Hij leende in de laatste jaren van zijn studie elke maand ongeveer 185 euro van de IB-Groep. Toen hij eenmaal ging werken zette hij maandelijks een bedrag opzij. "Dus toen ik een brief kreeg met daarin de aankondiging dat ik moest gaan afbetalen, heb ik het hele bedrag – ruim vijfduizend euro - in een keer overgemaakt", vertelt de oud-student. "Maar ik woonde wel bij mijn ouders."

Anderen hebben het minder makkelijk. Herman Molenbrood, hij wil niet met zijn echte naam in de krant, is tegenwoordig kantoorklerk bij een bedrijf in Voorhout. Hij betaalt maandelijks 73 euro, en heeft zijn studie niet eens voltooid. En hij mag nog even, want er staat nog 8.500 euro open bij de IB-Groep. "Ik heb thans mijn SPD-diploma bijna binnen. Het was een stuk goedkoper geweest als ik dat meteen had gedaan", verzucht hij.

Dit zijn nog niet de zorgwekkende gevallen. Er zijn mensen met een maandelijkse aflossing van meer dan 200 euro. Tot ergernis van de studentenbonden ISO en LSVb. Die laatste legde het hele verhaal in 1999 "nog één keer uit". De bond schreef: "De schulden die studenten tegenwoordig oplopen, bedragen enige tienduizenden guldens. De draagkrachtmeting is hierop niet aangepast, wat leidt tot enorme bedragen die per maand afgelost moeten worden."

ISO-bestuurslid Liobe Kamminga noemt dit soort gevallen "de armoedeval van de student". "Als je een flinke schuld hebt – door een verkeerde keuze of het wegvallen van je ouderlijke bijdrage – dan kan het maar zo dat er astronomische bedragen per maand worden verrekend. We hebben het wel eens aangekaart bij de IB-Groep, maar van dergelijke gevallen hoor je nog steeds."

De IB-Groep kijkt bij een dergelijke meting naar je (koop)woonlasten, je reiskosten en eventueel je te betalen alimentatie, maar dat is het dan wel. Met hoge huren en een prijzig levensonderhoud heeft de Groningse beurzenverstrekker niets te maken. Molenbrood zag het daarom niet zitten en liet de mogelijkheid aan zich voorbij gaan. "Ik heb naar de aftrekposten gekeken, en dacht: dit wordt niks."

Als je inkomen volgens jou niet toereikend is om je schuld terug te betalen maar je woont samen, dan wil de IB-Groep de inkomsten van je partner meewegen in de draagkrachtmeting. Je kunt dat weigeren, maar je raakt daarmee dan wel je gelimiteerde afbetalingstermijn van vijftien jaar kwijt. En je schuld wordt in plaats daarvan niet over een veel langere periode uitgesmeerd om je wat ademruimte te gunnen. Wees bovendien niet verbaasd als opgave van al je privileges en een urenlange worsteling met het biljet een meevaller van vijf euro per maand oplevert. Het overkwam de schrijver van dit stuk.

Extra maatregel

De studiefinanciering zoals die nu bestaat, gaat op de schop. Vanaf het nieuwe collegejaar in 2004 gaat, als het aan de regering ligt, de prestatiebeurs al lopen vanaf het eerste jaar. Deze wordt pas omgezet in een gift als je je diploma hebt. Nu geldt dat pas voor de stufi die vanaf het tweede studiejaar wordt ontvangen. Schulden aan de IB-Groep zullen door deze maatregel dus hoger worden.