'Toponderzoek vraagt om een topkunstwerk'

Willem Boone

Ze zijn buitenproportioneel groot en ook de felle kleuren vallen op. Opblaasbare dieren- en kabouterfiguren zetten de weilanden langs de Toulouselaan en de strakke universitaire gebouwen luister bij. De creaties van de Amerikaanse kunstenaar Paul McCarthy die recent nog in het Middelheimmuseum in Antwerpen te zien waren, passen ook goed tussen de grote geometrische blokken van de Utrechtse Uithof.

Zover is het nog niet, maar als het aan de kunstcommissie van de Universiteit Utrecht ligt, zijn de figuren een serieuze optie voor een kunstwerk op de Uithof. De commissie is immers op zoek naar een passende bestemming voor een éénmalige gift die de UU van de Gemeente Utrecht ontving ter gelegenheid van het 370-jarig bestaan van de universiteit. "Wij willen een band tussen de stad en de universiteit creëren en dat zou met deze dierenfiguren goed lukken. Het kan veel mensen uit de stad trekken", aldus studentlid Arne Jeninga van de commissie.

Maar er zijn meer opties, bijvoorbeeld videokunst in wachthokjes langs de busbaan naar De Uithof of lichtkunstwerken op markante plekken in De Uithof. Welke kunstwerk de meeste kans maakt is nog niet uitgekristalliseerd.

De commissie zoekt een kunstwerk dat zoveel mogelijk medewerkers van de UU aanspreekt. Daarvoor gaat zij echter geen enquête houden: "Daar leent kunst zich niet voor", zegt commissielid en voorzitter van het Centraal Museum Pauline Terreehorst resoluut. "Wij hebben de expertise."

Plantenbakken en bankjes

De kunstcommissie werd door de voormalige rector Willem Hendrik Gispen in het leven geroepen om de universiteit gevraagd en ongevraagd advies op het gebied van kunst te geven. Een van de strategieën die de commissie daarbij hanteert is het benaderen van faculteiten die bezig zijn met nieuwbouw of renovatie. In een gesprek hoopt zij aandacht te kunnen vragen voor het belang van kunstuitingen. Als adviesorgaan beschikt zij niet over een eigen budget.

"De Uithof is een interessant gebied, dat architectonisch al grote faam geniet. Met kunst willen we eenzelfde standaard neerzetten", zegt Leunie van Zwieten van de Universitaire Bestuursdienst en Campusontwikkeling en secretaris van de kunstcommissie. "Mijn taak is om dit gebied toegankelijker en interessanter te maken en dat doe je niet alleen met plantenbakken en bankjes. Daar hoort kunst bij, al staat dat niet in ranglijstjes van studenten of onderzoeksenquêtes van de Elsevier."

Anne Reenders, kunstadviseur van de faculteit Diergeneeskunde, deelt deze mening. "De Uithof is een snelweg met mooie gebouwen. Het is puur functioneel, er is nu geen verbinding tussen kunst en wetenschap. Mensen gaan een gebouw in en nemen om vijf uur weer de bus." De Uithof is volgens haar bij uitstek een gebied voor experimentele kunst, die overigens ook van tijdelijke aard mag zijn, zoals bij de sculpturen van Mc Carthy het geval zou zijn.

Amber, de nieuwe vet

De faculteit Diergeneeskunde riep onlangs de hulp van de kunstcommissie in. Kees Lelivelt, programmamanager van de faculteit, initieerde het idee van een masterclass waarvoor de 'rising stars' van de kunstacademies werden benaderd om samen met gevestigde kunstenaars aan ontwerpen te werken. De kunstcommissie koos onlangs een video van kunstenaar Gerald van der Kaap als winnend ontwerp.

De film draait om Amber, de nieuwe 'vet', een vrouw zoals tachtig procent van de huidige Diergeneeskundestudenten. Ze rijdt rond in een witte landrover, waarmee ze dicht bij dieren kan komen tijdens werkbezoeken. Amber is voorzien van de nieuwste technische snufjes, zoals een 'eye fall', ter grootte van een mobieltje, waarmee je röntgenscans kan maken. Ze heeft zelf twee katten en doet onderzoek op het gebied van Bio-Medics. Ze loopt door de gangen van de faculteit, tekent met zacht krijt de anatomie van een paard op een witte merrie en draagt zelfdesinfecterende laarzen. Het verhaal speelt rondom 2030.

Van der Kaap werkte met drie studenten aan de film. "We zagen weinig terug van het hoge percentage vrouwen bij Diergeneeskunde. Als je er rondloopt, zie je dierenartsen in spe rondrijden in een soort loodgietersbusjes, en de vrouwen dragen doktersjassen die voor mannen waren gemaakt, om niet te zeggen soepjurken... We vonden dat er een Nieuwe Dierenarts moest komen: The New Vet", aldus de kunstenaar. "Kunst moet uitdagen tot reflectie over de toekomst van de studenten zelf en de faculteit als geheel."

Volgens de kunstcommissie vervult de video een bindende factor binnen de faculteit, toont deze de heroïek van het vak en is deze bovendien toekomstgericht. Pauline Terreehorst benadrukt nog eens de wisselwerking tussen wetenschap en kunst: "Toponderzoek vraagt om een topkunstwerk. Precies dat hebben we bij Diergeneeskunde gevonden: iets wat top of the bill is!"

De film moet rond de zomer van 2008 te zien zijn in wachtruimtes van Diergeneeskunde. Daarnaast staan er dan verspreid over de gebouwen een aantal satellietwerken die te maken hebben met de film. Zo zijn er bijvoorbeeld schermen met video's gepland waarin in gebarentaal de afdelingen worden aangeduid; hond, paard en varken. Verder wordt gedacht aan vitrines met objecten uit de video (zoals een nieuwe doktersjas, aantekeningen van gefingeerde wetenschappelijke publicaties, schetsboeken met tekeningen van neuzen van dieren). Ook rondom de gebouwen zullen zaken zichtbaar zijn: de witte Landrover kan als rijdend kunstwerk door alle afdelingen worden gebruikt en zal op het terrein van de faculteit op een vaste plek geparkeerd staan.

Kakofonie

Maar ook op dit moment valt er door toedoen van de commissie al het een en ander te bewonderen in De Uithof. In het Van Unnikgebouw is er nog iets meer dan een week een tijdelijke expositieruimte van BAK, Basis voor Actuele Kunst te bewonderen. Teksten aan de buitenkant prikkelen de nieuwsgierigheid. De entree en het interieur zien er haveloos uit. In de enorme ruimte staan veertig tv's op tafeltjes van verschillende grootte. Zij zijn nodig voor Küba, een videoproject uit 2004 dat de inmiddels internationaal bekende Turkse kunstenaar Kutlug Ataman maakte over de gelijknamige wijk in Istanbul. Er klinken veertig interviews, waarin veertig bewoners op ontroerende, filosofische, raadselachtige en provocerende wijze hun levensverhaal vertellen. Storend is deze kakofonie van geluiden niet; het lijkt alsof je in een drukke ruimte zit te wachten.

Tijdelijke exposities in openbare ruimtes op De Uithof passen uitstekend in de visie van de kunstcommissie. Zij besloot gezien de reputatie van Ataman om de zaken groots aan te pakken en regelde een ruimte voor zijn videoproject. Pauline Terreehorst: "Het is interessant dat anderen dit gebied als expositieplek gaan zien en dat de kunst als het ware naar ons toe komt."

Kabouter Buttplug

De universitaire kunstcommissie overweegt een gemeentelijke gift te gebruiken om opblaasbare sculpturen van de Amerikaanse kunstenaar Paul McCarthy aan te schaffen. Mc Carthy is niet onomstreden; twee jaar geleden zorgde zijn werk in Rotterdam voor veel rumoer. Er ontstond binnen de gemeenteraad een discussie over Santa Claus, een groot beeld van een kabouter met een dildo-achtig voorwerp in zijn hand. Het kunstwerk kreeg de bijnaam "Kabouter Buttplug"en belandde uiteindelijk in de tuin van museum Boijmans van Beuningen. Kunnen we straks ook een dergelijk werk in De Uithof zien verrijzen?

Secretaris Leunie van Zwieten van de kunstcommissie is zich bewust van de verdeelde reacties op het werk van Mc Carthy: "Het hoort bij kunst dat het soms commotie teweegbrengt. Maar Mc Carthy heeft ook minder provocerende beelden gemaakt, zoals leuke opgeblazen ketchupflessen. Zijn expositie in Antwerpen dit najaar, Airborne, heeft ook niet voor grote ophef gezorgd. Waar het ons om gaat is dat we met zijn sculpturen de hele Uithof aan de stad zichtbaar kunnen maken, niet alleen verschillende instituten en organisaties, maar ook de diverse locaties. Als het goed uitpakt, kunnen we de Universiteit Utrecht op de kaart zetten als een instituut met lef."