Verliefdheid is een vreemde ziekte

Fleur Baxmeier

"Verliefde mensen idealiseren hun geliefde, zijn blind voor de negatieve kanten van diezelfde geliefde, negeren hun sociale omgeving compleet, zijn totaal gefocust op de persoon op wie ze verliefd zijn en houden er irrationale denkpatronen op na", aldus dr. Jack van Honk, als experimenteel psycholoog verbonden aan de Universiteit Utrecht. "Ze kunnen alleen nog maar praten over het object van hun verliefdheid en hoe geweldig die persoon is, terwijl jij als je hem of haar ziet denkt: is dít degene over wie ik al die verhalen heb gehoord?"

De Dikke van Dale omschrijft verliefd zijn als "een sterk verlangend, onrustig makend gevoel voor iemand". Psycholoog Carl Jung houdt het op een "ingewikkelde scheikundige reactie die je verandert en iets doet met je lichaam". Volgens Van Honk, die regelmatig lezingen geeft over het onderscheid tussen verliefdheid en liefde, is échte verliefdheid een "ontzettend egoïstische houding die helemaal niks te maken heeft met de persoon op wie je verliefd bent, maar veel weg heeft van een psychische stoornis of psychose".

"De termen verliefdheid en liefde worden vaak door elkaar gebruikt, terwijl uit biologisch onderzoek is gebleken dat ze vaak lijnrecht tegenover elkaar staan", legt Van Honk uit. "Verliefde mensen maken bijvoorbeeld heel veel stresshormonen aan, terwijl je in echte liefde, zoals de liefde tussen moeder en kind, juist een verhoogde activiteit ziet van oxytocine: een 'knuffelstof' die de aanmaak van stresshormonen remt. Verliefdheid gaat bijna altijd gepaard met onzekere gevoelens en bezitsdrang, terwijl je dat niet of veel minder hebt als je van iemand houdt. Het zijn daarom twee totaal verschillende gevoelens."

Van Honk durft te beweren dat "zwaar verliefde mensen nooit van het object van hun verliefdheid kunnen houden": "Het stresshormoon cortisol dat tijdens verliefdheid wordt aangemaakt en de peptide oxytocin die tijdens liefde om de hoek komt kijken, werken antagonisch. Dat wil zeggen dat of de één of de ander wordt aangemaakt, maar nooit beide tegelijkertijd. Ebt de verliefdheid na een jaar of anderhalf weg, dan kan het natuurlijk wel overgaan in liefde. Maar het is een veelgemaakte fout van mensen om gedurende de verliefdheidsfase al 'ik hou van jou' te zeggen. Dat kán gewoon niet."

Om te begrijpen wat er zich bij verliefde mensen precies afspeelt onder hun hersenpan, is een korte scheikundeles noodzakelijk. Het verliefdheidsvirus wordt namelijk veroorzaakt door een aantal hormonen die in je hersenen worden aangemaakt: fenylethylamine (een zogenaamde oppepper waardoor je actief wordt), endorfine (zorgt voor een blij en opgewekt gevoel en heeft een verslavende werking), amfetamine (vergelijkbaar met de drug speed) en dopamine (genotopwekkend).

De vlinders die fladderen in je buik, de irrationele bezitterige gedachtes en bizarre acties waaraan verliefde mensen zich veelal schuldig maken, zijn dus allemaal het gevolg van een chemische molotovcocktail in je bovenkamer. En alsof dat allemaal nog niet erg genoeg is, zijn sommige hormonen die tijdens een verliefdheid worden aangemaakt ook nog eens verslavend. Van Honk: "Mensen die verslaafd zijn aan het verliefdheidsgevoel kunnen geen langere relaties hebben omdat ze continu op zoek bent naar een volgende love shot."

Wat ons terugbrengt bij de opmerking van Van Honk dat verliefdheid 'een ontzettende egoïstische houding is die helemaal niks te maken heeft met de persoon op wie je verliefd bent': "Als iemand een enorme drang naar verliefdheid heeft, dan kan hij of zij dat op elk willekeurig persoon worden", legt Van Honk uit. "Gaat dat op een gegeven moment mis, dan zal hij of zij binnen een mum van tijd weer verliefd worden op een ander persoon. De verliefdheid zal blijven zoeken naar 'slachtoffers' om de verliefde gevoelens op te projecteren."

Van Honk benadrukt dat hij het hier niet heeft over 'zo maar een beetje verliefd zijn', maar over allesoverheersende, extreme vormen van verliefd zijn: "Iedereen kent wel iemand die totaal opgeslokt wordt door zijn of haar verliefdheid, vooral bij pubers zie je dat vaak. Niet voor niets hebben loverboys veel succes bij jonge meisjes: zij maken er gewoon gebruik van dat die meisjes extreem verliefd op hen zijn en daardoor heel kwetsbaar. Mensen die echt verliefd zijn, kunnen door het object van hun verliefdheid heel gemakkelijk worden gemanipuleerd."

Resteert de vraag waaróm we eigenlijk verliefd worden. "Dat heeft met de voortplanting te maken", lacht Van Honk. "Kijk, het is voor veel mensen een behoorlijke stap om met iemand in bed te duiken: zo'n vertrouwelijke band ga je niet met iedereen aan. Door het menselijk lichaam zodra het klaar is voor de voortplanting verliefde gevoelens te laten aanmaken, wordt die drempel minder hoog. Je zou kunnen stellen dat verliefde gevoelens in het leven zijn geroepen om de voortplanting van de mens te stimuleren."

Wat betreft de zogenaamde 'vlinders' in de buik wil Van Honk nog kwijt dat die "echt niet bestaan": "Er zitten heus geen vlinders in je buik. Of je het nu hebt over niet kunnen eten omdat je verliefd bent, onbeperkte energie of die vlinders: het komt allemaal voort uit de grote hoeveelheid stresshormonen die worden aangemaakt tijdens een verliefdheid. Als jij nerveus bent voor een tentamen, kun je ook best een beetje pijn in je buik hebben. Alleen relateer je dat als stress aan je tentamen. Bij verliefdheid heet het opeens 'vlinders'."

Echt romantisch klinkt het allemaal niet. Kan Van Honk de verliefde zielen onder ons ook nog een blije Valentijnsboodschap meegeven? "Gevoelens van verliefdheid zijn bijna altijd tijdelijk. Hun plaats wordt na verloop van tijd ingenomen door andere dingen zoals steun en geborgenheid. Naarmate de leeftijd van mannen en vrouwen toeneemt, worden ze trouwens ook minder makkelijk verliefd. Niet alleen omdat de aanmaak van hormonen met de jaren daalt, maar ook doordat ze al meer ervaring hebben en zich minder snel gek laten maken dan jonge mensen."

Valentijnsdag in den vreemde

Hoe wordt Valentijnsdag over de landsgrenzen gevierd? Vijf verliefde buitenlandse studenten vertellen over Valentijnsdag in hún land en verklappen hun snode plannen voor dit jaar.

Mia Korhonen (20) uit Finland: "In Finland is Valentijnsdag meer een dag van vriendschap dan van liefde. Ik heb daar in ieder geval nooit iets romantisch gekregen of gedaan. Vorig jaar studeerde ik tijdens Valentijnsdag al aan het University College in Utrecht en kreeg ik wél een kaart. De titel was: 'Vredesoffer' en hij was afkomstig van mijn huidige vriendje! Dit jaar hoop ik met Valentijnsdag op een heleboel liefde en een geweldig grote geïmproviseerde verrassing van mijn geliefde."

Geert Benjamin Sillevis (20) uit Portugal: "Valentijnsdag is een goed excuus om iets leuks te doen voor je vriendinnetje. In Portugal is het gebruikelijk om op Valentijnsdag uit eten te gaan, bloemen te geven of cadeautjes - en in tegenstelling tot veel Nederlandse mannen betalen Portugese mannen altijd alles voor de vrouw. Verder verschilt het volgens mij weinig van de manier waarop Valentijnsdag in Nederland wordt gevierd. Ik heb in Portugal ooit wel eens een meisje een cd gegeven en ook een keer een boeket bloemen. Dit jaar ga ik mijn vriendinnetje Mia trakteren op een geweldig diner in Utrecht."

Rasielle Gonzales (25) uit Australië: "In Australië vieren ze Valentijnsdag net als in elk ander land op de wereld met kaarten, chocolade, een heleboel hartjes en teddyberen. Veel Australische mensen doen een heleboel moeite om van Valentijnsdag een speciale dag te maken. Onzin natuurlijk. Ik persoonlijk vind Valentijnsdag een bijzonder commerciële en betekenisloze dag. Ik word liever verrast op een willekeurige moment dan op een dag die is gekenmerkt als de 'dag van de liefde'. Maar als ik dit jaar een Valentijnskaart van mijn moeder krijg, vind ik dat stiekem best leuk hoor..."

Marvin Mborja (20) uit Albanië: "In Albanië is Valentijnsdag veel conservatiever en minder avontuurlijk dan hier. Waarom kan ik niet goed uitleggen, er gebeurt daar gewoon niet zo heel veel. Wat mijn meest memorabele Valentijnsdag ooit was? Dat is duidelijk de keer geweest dat ik wakker werd en een striptease van twee meisjes tegelijk kreeg! Maar dat zal dit jaar wel niet weer gebeuren, want inmiddels heb ik al vier maanden verkering met hetzelfde meisje. Waar ik dit jaar dan wel op hoop met Valentijnsdag? Ongelofelijk goede seks natuurlijk!"

Diana Simone Warren (20) uit Canada: "In Canada werd ik op Valentijnsdag altijd dronken met mijn andere single vriendinnen. We noemden het 'bitter singles day', haha. In Noord-Amerika puilen de winkels voor Valentijnsdag uit van de bloemen, chocolade, romantische dineraanbiedingen en lieve kaartjes. Hier in Nederland gaat het er veel minder commercieel aan toe: het is niet echt een belangrijke dag voor mensen. Prima, vind ik. Je kunt beter het hele jaar door spontaan speciale dingen doen dan verplicht slechts op één dag van het jaar."