Voorvechter van interculturele psychologie Ingleby oreert: 'Iedereen onderschat de problemen van integratie'
Voorvechter van interculturele psychologie Ingleby oreert:'Iedereen onderschat de problemen van integratie'
David Ingleby duikt in zijn boekenkast. Hij trekt twee lijvigebasisboeken van de psychologenopleiding tevoorschijn. "Kijk dit isde eerste en dit is de tweede druk. In de eerste druk staanvoornamelijk foto's van blanken. Daar kwam kritiek op, want dewereld bestaat nu eenmaal niet uitsluitend uit blanken. In detweede druk is een deel van de foto's vervangen door afbeeldingenwaarop ook gekleurde mensen zijn te zien. De tekst is echternauwelijks gewijzigd. Bijna alles in het boek is gebaseerd oponderzoek met witte, Noord-Amerikaanse of Noord-Europeseproefpersonen."
Al jaren probeert Ingleby, die vandaag oreert, aandacht tekrijgen voor culturele diversiteit in de Nederlandse psychologie.In een land waar andere culturen niet meer zijn weg te denken,lijkt het vreemd dat Utrechtse studenten slechts mondjesmaat ietsleren over dit onderwerp. "Het is niet voor niks dat allochtonestudenten naar het hbo gaan. Daar is veel meer aandacht voor andereculturen", zegt Ingleby. "In veel universitaire opleidingen kunnenze zichzelf letterlijk niet vinden."
Het antwoord op de vraag waarom de aandacht voor de autochtonemeerderheid overheerst, is volgens de Brit te vinden in degeschiedenis. Al honderd jaar modelleert de psychologie zich naarde natuurwetenschappen op zoek naar universeel geldige wetten. Dezewerden echter voornamelijk bedacht door en getoetst aan westerseblanken. Critici kregen te horen dat in de psychologie wordtuitgegaan van het individu en dat daarin de culturele achtergrondligt besloten. Speciale aandacht of andere psychologische testen enmethoden voor niet-westerse mensen zouden daarom overbodigzijn.
Na de Tweede Wereldoorlog maakte immigratie de Nederlandsesamenleving een stuk kleurrijker. De gedachte was echter datbuitenlanders zich het beste zo veel mogelijk konden aanpassen aande Nederlandse cultuur. De assimilatiegedachte bleef tot de jarenzeventig de grondslag van het overheidsbeleid. "Door het falen vanhet assimilatiebeleid werd het multiculturalisme ingevoerd -integratie met behoud van de eigen culturele identiteit. Nu wordtassimilatie weer voorgesteld als antwoord op het vermeende falenvan het multiculturalisme", schrijft de hierdoor gergerde Inglebyin het 'Nederlands Tijdschrift voor de Psychologie.'
Achterlijk
Als immigrant, ook al behoort hij tot de blanke westerlingen,kent Ingleby sommige problemen van een landverhuizing persoonlijk."In 1982 kwam ik vanuit Engeland naar Nederland. Twee jaar laterkreeg ik de leerstoel Ontwikkelingspsychologie en sociale context.De sociale omgeving was toen mijn invalshoek. Ik raakte echtersteeds meer genteresseerd in culturele diversiteit. Ik denk om tweeredenen. Persoonlijk merkte ik als buitenlander dat integreren nietgemakkelijk is. Dat vond ik interessant. Waarom lukt het niet? InUtrecht hebben veel buitenlandse hoogleraren gezeten, maar velenhebben het ook na een paar jaar voor gezien gehouden. Iedereenonderschat de problemen van integratie. Engelsen lijken opNederlanders, maar dat wil niet zeggen dat je als Engelsman meteenwordt opgenomen. Er zijn ook wel degelijk verschillen: op Engelseuniversiteiten heerst een meer speelse sfeer, op het kinderachtigeaf. Als je dat speelse toepast in Nederland, word je al snel nietgoed begrepen. Ironisch bedoelde opmerkingen en 'understatements'worden vaak te letterlijk opgevat."
"Wat me ook opviel, was dat sommige mensen vrij achterlijkenoties over culturele diversiteit koesteren, ondanks de alombekende Nederlandse tolerantie. Velen lijken te hunkeren naar dejaren vijftig toen er nauwelijks buitenlanders in Nederlandwoonden. Toch is er een kleine, zeer dynamische kern, die werk wilmaken van de multiculturele samenleving. Die groep wordt afgedaanals politiek correct, maar tien jaar geleden zag ik in dat dat werkvan cruciaal belang was. Mijn interesse was gewekt."
Baanbrekend
In 1991 richtte Ingleby aan de UU het trace Cross-culturelepsychologie op, dat gericht was op de psychologie in demulticulturele samenleving. De belangstelling voor deze richtinggroeide met de jaren. "Het was een klein groepje zeergecommitteerde docenten en studenten met wie ik werkte. Destudenten wilden, hoe marginaal het ook was, iets relevants doen.Ik had nooit last van ongemotiveerde studenten. Studenten van dattrace hebben in tal van instellingen baanbrekend werk verricht.Veel Riagg's zaten met hun handen in het haar: ze kregen steedsmeer allochtone clienten en ze wilden een en ander in kaart latenbrengen."
Binnen de faculteit Sociale Wetenschappen werd de waarde van hetaparte traject echter niet zo hoog ingeschat. "Het trace werdgedoogd, niet actief ondersteund." In september 1998 werd hetopgeheven. Besloten werd om het 'interculturele' bij andere tracesonder te brengen. Ingleby betreurt de stap achterwaarts en blijftvoorstander van een tweesporenbeleid. Alle studenten moeten eenbasispakket onderwijs over culturele diversiteit krijgen, terwijlsommigen zich behoorlijk in het onderwerp kunnen verdiepen. "Laatstkwam een oud-studente terug om nog enkele vakken te volgen overinterculturele psychologie. In haar eerste baan kreeg ze veel temaken met allochtonen, maar ze voelde zich slecht uitgerust om hunproblemen te begrijpen."
Het idee dat de psychologische theorieen universeel geldig zijn,is aantoonbaar vals, zegt Ingleby. "Hoewel ik de afgelopen jarenvaak het idee heb gehad: nu houdt het op, kan ik me toch nog sterkblijven maken voor het interculturele aspect binnen deuniversiteit. Dan denk ik: de geschiedenis staat aan mijn kant. Hetis een verloren zaak om te hopen op een monoculturele maatschappij.Dat is nostalgie. De samenleving is allang multicultureel. Dediscussie of de psychologische theorien al of niet aangepast moetenworden, zal nog voortduren, maar je ogen sluiten voorcultuurverschillen is gewoon dom. Niet in de laatste plaats omdatandere disciplines wel de deuren voor andere culturen hebbenopengezet. Als de psychologen dat niet doen, verdwijnt hundiscipline naar de marge en stellen ze gewoon niet veel meervoor."
Taal
In de achttien jaar dat Ingleby nu in Nederland woont, heeft hijzijn best gedaan om te integreren. "Maar ik bedoel nietassimileren. Als ik me verander in de gemiddelde Nederlandse docentdan ben ik voor niets gekomen. Je moet iets aparts meenemen en datdan vervolgens niet inruilen en inleveren."
"Ik ben in zoverre wel voor assimilatie dat je als immigrant jebest moet doen om te zorgen dat je goed begrepen wordt. Daarvoormoet je de taal en conventies goed onder de knie krijgen. Dat isdes te belangrijker als je je eigen aparte identiteit wilt behoudenof iets nieuws inbrengen. Juist als je een afwijkende toon wiltaanslaan, moet je zorgen dat je instrument goed gestemd is."
Remigreren wil Ingleby niet. "Ik kan zeggen dat dat uitpraktische overwegingen is, maar dat is maar de halve waarheid. Ookal zeur ik soms over Nederland en over de UU, als puntje bijpaaltje komt, wil ik nergens anders wonen. Ik waardeer het datdingen hier uitgepraat worden, dat iedereen meetelt. Ik hou ook vanEngeland, maar dat land heeft ook achterlijke kanten. Men probeertzich bewust te isoleren van de rest van de wereld. Ze willenhartstikke Engels blijven, maar voor mij is de grote bozebuitenwereld altijd veel interessanter geweest."
Gwenda Knobel