Vrouwen zetten mannen aan tot 'macho'-gedrag

Dat mannelijke apen jonge soortgenoten aanvallen ensoms zelfs doden, doen ze paradoxaal genoeg om vrouwtjes te latenzien dat zij de ideale partner zijn om hun kinderen te beschermentegen het geweld van andere mannen. Deze 'seksuele dwang' heeft eenveel grotere invloed op de groepsvorming dan altijd isaangenomen.

Dat concludeert de Utrechtse biologe Romy Steenbeek uit eenonderzoek onder Thomas' langoeren, een apensoort die in groepenleeft en uitsluitend voorkomt in en rond het nationale park GunungLeuser op Sumatra. De groepen bestaan in het algemeen uit meerderevrouwen en kinderen met één man. Daarnaast zijn ermannengroepen en mannetjes die alleen leven.

De grootte van de gemengde groepen varieert van drie tot zestiendieren en aanvankelijk werd aangenomen dat vooral de aanwezigheidvan roofdieren en de beschikbaarheid van voedsel bepalende factorenwaren voor de groepsgrootte en voor de samenstelling van degroepen. In de gangbare theorieën zouden vrouwen in groepensamenleven om de risico's voor zichzelf en voor hun nageslachtzoveel mogelijk te beperken. Vervolgens zouden mannen zich bij dezegroepen aansluiten om met de vrouwtjes te kunnen paren.

Geleidelijk werd echter duidelijk dat er meer aan de hand is. Detheorie verklaarde namelijk niet waarom vrouwen na een aantal jaaropeens van man wisselen. Ook was niet duidelijk waarom mannelijkeapen soms overgaan tot het aanvallen en doden van kinderen.Verschillende onderzoekers suggereerden daarom dat de theorie vanhet 'interseksuele' conflict tussen mannen en vrouwen wel eens eenveel grotere rol in de groepsvorming zou kunnen spelen dan altijdwas aangenomen.

Uitgangspunt voor die theorie is de algemeen geaccepteerdehypothese dat er een verschil in belangen bestaat tussen vrouwen enmannen. Vrouwen zouden ter instandhouding van de soort allereerstzijn gericht op het verkleinen van de risico's voor hun kinderendoor te streven naar voldoende eten en naar veiligheid. Mannendaarentegen zouden er om dezelfde reden vooral op uit zijn omzoveel mogelijk kinderen te verwekken bij zoveel mogelijk vrouwen.Dit verschil in belangen resulteert in een conflict tussen deseksen, dat zich enerzijds uit in competitie tussen mannen om debeschikbare vrouwen, terwijl anderzijds de vrouwen op zoek gaannaar de man die haar het beste kan beschermen.

Tijdens een langdurig onderzoek op Sumatra, waarop zij maandagin Utrecht promoveert, constateerde Steenbeek dat deze strijdtussen de seksen een cruciale rol speelt in de samenstelling van dedoor haar geobserveerde groepen Thomas' langoeren. Door vrouwen enkinderen aan te vallen lieten mannen zien wat ze in hun marshadden. Dat had vooral effect op vrouwen op die momenten waarop huneigen man tekenen van zwakte begon te vertonen. Dan lieten devrouwen hem inderdaad in de steek om een groep te vormen met eennieuwe man. Opmerkelijk daarbij was dat de keuze voor de nieuwe manop een nogal indirecte manier tot stand kwam. De vrouwen maaktenweliswaar duidelijk dat ze klaar waren om een nieuwe groep testarten, maar namen verder een afwachtende houding aan. Ditgeraffineerde gedrag wakkerde de competitie tussen de mannen aan endeze competitie maakte uit wie uiteindelijk de gelukkige werd, bijwie de vrouwen zich aansloten.

Niets menselijks is langoeren vreemd, zo lijkt het, en de vraagligt dan ook voor de hand of de bevindingen van het onderzoekwellicht ook op menselijke samenlevingsvormen kunnen wordentoegepast. De promovenda reageert uiterst voorzichtig op dezevraag. "Ik denk wel dat ditzelfde mechanisme ook een rol speelt bijandere soorten waar vrouwen vaker dan een keer naar een nieuwe manverhuizen en waar mannen kinderen doden. Maar ik waag me niet aanuitspraken over mensen, al is het duidelijk dat ook bij onsbelangentegenstellingen tussen mannen en vrouwen bestaan. Dit soortzaken ligt zo gevoelig. Ik had een paar vrolijke stellingenbedacht, zoals bijvoorbeeld deze, speciaal voor vrouwen: Trade himin before the expiration date. Heel toepasselijk toch? Je kunt jeniet voorstellen wat voor boze reacties ik alleen al daarop vanmannen heb gekregen."

EH