Supermarktwerk biedt rijke ervaringen

Bijbanen in de supermarkt zijn er in alle soorten en maten. Leidinggeven klinkt te stressvol, achter de kassa zitten te saai. Er is leuk contact met klanten maar er zijn natuurlijk ook klanten die ontevreden zijn: “Soms word ik uitgemaakt voor ‘domme medewerker’.”

’s Avonds, tegen zessen, barsten de supermarkten in Utrecht vaak uit hun voegen. De leidinggevenden lopen dan zwetend door de winkel, want overal gebeurt wel wat. Michael, student Farmacie, is er één van: “Een klant wil een klacht bij mij kwijt, een pot augurken valt kapot en een vulploegmedewerker vraagt of ze een kwartiertje eerder naar huis mag.”
Spitsuur is voor een leidinggevende extra druk, maar Eerste Pinksterdag is pas echt de vuurdoop. Dat weet student Diergeneeskunde Julie: “Dan staat er een lange rij voor de deur. Dat werkt soms irritatie bij klanten, bovendien raken schappen leeg en werkt het personeel zich uit de naad.” Een goede leider bewaart dan juist de rust. “Als ik in paniek raak, is het einde zoek”, zegt Julie. Ze staat soms bewust stil in de winkel. “Dan weeg ik af: welke taken zijn urgent, en welke kunnen later?”
Van die drukte heeft Lisa, student Educational Sciences: Learning in Interaction, minder last. Ze voert vooral praktische taken uit, zoals kassawerk of vakkenvullen. Ook springt ze wel eens bij achter de servicebalie waar ze sigaretten of krasloten verkoopt.”
Je kunt je geleidelijk opwerken tot leidinggevende
Terwijl de taken van caissières en vakkenvullers als Lisa vooral bestaan uit het goed neerzetten van artikelen en het afrekenen ervan, hebben leidinggevenden een meer coördinerende rol. “We leiden de zaak in goede banen”, zegt Julie.
Concreet betekent dat: zo'n tien tot twintig medewerkers aansturen en problemen met klanten oplossen, zoals ze te woord staan wanneer zij klachten hebben. Maar ook achter de schermen zijn ze druk. Julie: “Ik maak soms planningen, controleer kasverschillen of voer sollicitatiegesprekken met potentiële werknemers.
Een carrière in de supermarkt begint vaak achter de kassa of als vakkenvuller. Lisa werkt er sinds vierenhalfjaar, ze is ‘blijven hangen’ bij de supermarkt in Giessenburg, de stad waar haar ouders wonen. Hoewel ze duurder is dan een zestienjarige, mag ze er nog steeds werken. “Dat mijn supermarkt in een klein dorp ligt, helpt misschien mee.”
Wie vervolgens wil promoveren tot leidinggevende, moet uitblinken. Zo val je op bij de manager, weet Michael. “Als je inzet toont en je werk goed doet, laat je zien dat je verantwoordelijkheid kan nemen en mag je steeds wat extra’s doen”, zegt Michael, die in De Meern werkt.
Een officiële sollicitatie voor de functie van teamleider had Michael niet. “Ik kreeg de afgelopen drie jaar geleidelijk wat extra taken en ging meer verdienen.” Julie doorliep wel een hele procedure bij haar filiaal in Utrecht.
Haar baas vroeg haar tweeënhalf jaar geleden of ze wilde solliciteren naar de functie. Ze moest op gesprek komen bij managers uit verschillende winkels en volgde een half jaar lang cursussen. Julie: “Ik leerde bijvoorbeeld hoe je met agressieve klanten kunt omgaan.”
Klanten: van gezellige mensen tot dieven
Welke functie je ook hebt in een supermarkt, om de klanten kun je niet heen. Dat maakt het werk gezellig, want je hebt de hele dag door aanspraak, zegt Lisa. “Veel klanten maken een praatje. Sommigen vragen zelfs naar mijn studie, vooral degenen die wekelijks komen.”
Maar minder aangename gesprekken hebben de studenten ook met ze. Julie: “Beledigingen horen erbij. Tijdens discussies met klanten maken ze me weleens uit voor ‘domme medewerker’. Dan sta ik met mijn mond vol tanden, ze kennen mij niet.” Toch blijft ze vriendelijk, zegt ze. “Ik antwoord dat ik ze zal helpen, maar dat ik het wel oneens met ze ben.”
Toch bestaan er nóg brutalere klanten dan degenen die je beledigen, weet Michael. Bijvoorbeeld mensen die artikelen in hun tas stoppen, voordat ze het hebben afgerekend: “Een dief liep langs de kassa en ik vroeg hem of ik in zijn tas mocht kijken. Hij sprintte weg, maar ik ging achter hem aan met een collega. Hij liet zijn dure Louis Vuitton-tas met de gestolen artikelen erin vallen. Een mooi cadeautje voor ons, maar hij ontkwam wel.”
De kick dat alles goed gaat op een dag
De leidinggevenden gaan niet alleen met klanten, maar ook met personeel om.  Ze helpen de medewerkers, maar moeten ze ook corrigeren. “Wanneer een caissière zich ongeïnteresseerd gedraagt of de kantjes er vanaf loopt, moet ik hem of haar daarop wijzen”, zegt Julie. Een pittige taak. “Hoe kan je iemand verbeteren zonder diegene op de tenen te trappen? Inmiddels heb ik gemerkt dat ik niet té fel, maar ook niet superaardig moet zijn”, zegt Julie.
En wat doe je als je ziet dat de ene medewerker steelt van de andere? Michael en zijn collega's zagen al een tijdje dat een medewerker zich verdacht ophield bij een garderobe onder werktijd. Ze keken de camerabeelden terug en zagen daarop hoe de jongen ongegeneerd in tassen van collega's neusde en daar spullen uithaalde. Ze confronteerden de medewerker en belden zijn ouders. "Zijn moeder werkte nota bene bij de politie", zegt Michael.
Het werk als leidinggevende klinkt stressvol, maar die dynamiek spreekt Julie en Michael juist aan. Julie: “Het geeft je ook een kick als het goed gaat.” Ook hebben ze naast het harde werken momenten van gezelligheid met collega’s of klanten. Een bijbaan als caissière of vakkenvuller klinkt juist een beetje saai. Onterecht, merkt Lisa op. “Je wisselt je taken af: na een paar uur achter de kassa, ga je even vakken vullen of achter de servicebalie staan.”
Toegegeven: als je je cv wil pimpen, moet je geen caissière of vakkenvuller worden. Maar dit werk geeft Lisa wel rust, en dat is ook wat waard. “Tijdens mijn werk kan ik de studiestress even loslaten.”
Hoewel de leidinggevenden minder ontspannen, leren ze wel veel. Michael: “Je doet niet alleen kennis op over winkelprocessen en over manieren om snel problemen op te lossen, je leert ook hoe je anderen moet aansturen.” Vaardigheden die ook buiten de supermarkt van pas komen, denken de studenten. Want waar ze ook gaan werken, problemen oplossen en met mensen omgaan, kom je in elke sector tegen. Julie: “Van deze ervaring heb ik de rest van mijn leven plezier.”