‘Inbeddingsgarantie is ordinaire bezuinigingsmaatregel’

Onderzoekers kunnen sinds vorig jaar alleen nog een Veni- en Vidi-beurs van wetenschapsfinancier NWO aanvragen als ze een zogenoemde ‘inbeddingsgarantie’ op zak hebben van een universiteit, dat wil zeggen: de belofte dat ze daar aan de slag mogen als ze de beurs toegekend krijgen. De maatregel moet de hoge aanvraagdruk op NWO-beurzen verminderen en de slaagkans verbeteren. Dat is gelukt: bij de vorige aanvraagronde voor Vidi-beurzen kreeg NWO een kwart minder onderzoeksvoorstellen binnen.

Nadelig
Maar critici waarschuwen voor ongewenste bijwerkingen. Zo zou de maatregel nadelig uitpakken voor jonge wetenschappers, omdat universiteiten de garantie eerder zouden geven aan onderzoekers die al een contract hébben. GroenLinks-Kamerlid Zihni Özdil is bovendien bang voor “bureaupolitiek in de academische wereld”. Het kan knap lastig worden om zo’n garantie te krijgen als je toevallig andere opvattingen hebt dan de decaan, meent hij.

Zijn motie om de inbeddingsgarantie zo in te richten dat de wetenschappelijke vrijheid en onafhankelijkheid van onderzoekers gewaarborgd blijft, kreeg brede steun in de Tweede Kamer. Maar minister Van Engelshoven (D66) doet er niets mee. De NWO-eisen vormen geen bedreiging voor de onafhankelijkheid van onderzoekers, herhaalt ze in antwoord op nieuwe Kamervragen. Als zij de garantie bij hun eigen instelling niet krijgen, kunnen ze die toch bij een andere universiteit aanvragen? Bovendien zal NWO de maatregel grondig evalueren, sust ze.

Slap
Maar Özdil neemt daar geen genoegen mee. “De minister geeft geen antwoord op de cruciale vraag waarom ze de motie niet uitvoert.” Het evaluatie-argument noemt hij “slap”. “Dan zeg je feitelijk: er is een risico dat het niet eerlijk verloopt, maar als het misgaat, dan zien we achteraf wel verder. Maar dan is het te laat. Je moet aan de voorkant voorkomen dat het misgaat.”

Als het aan hem ligt, maken instellingen hun selectiecriteria vooraf bekend en worden afgegeven inbeddingsgaranties standaard getoetst door een onafhankelijke partij. “Zolang dat niet gebeurt, is de garantie niet meer dan een ordinaire bezuinigingsmaatregel om de aanvraagdruk cosmetisch te verminderen”, stelt Özdil. Hij wil het onderwerp opnieuw ter sprake brengen als de Kamer later deze maand over het wetenschapsbeleid vergadert.