‘Je schrikt van de wantoestanden die je tegenkomt’

Langstudeerboetes, dure tweede studies en de ongelijke behandeling van studenten. Wie trekt er eigenlijk aan de bel als een probleem te groot is om door individuele studenten te worden aangevochten? DUB spreekt hierover met het Landelijk Studenten Rechtsbureau, dat op 31 mei van bestuur wisselt.
Wie kent de langstudeerboete nog? Voor de meeste studenten is dit niet meer dan een vage herinnering, een dwangmaatregel uit Den Haag die veel studenten aan het begin van het academisch jaar de stuipen op het lijf joeg. Zij moesten de universiteit namelijk opeens fors collegeld betalen omdat zij vertraging hadden opgelopen tijdens hun studie. Maar de maatregel werd in oktober 2012 geschrapt naar aanleiding van een storm van protest over de onrechtvaardigheid ervan, waarna hij snel werd vergeten.
Desondanks is de boete illustratief voor een probleem dat vaak speelt in het hoger onderwijs. Bij ruzie met individuele docenten of problemen met studieplanning weten studenten hun weg vaak wel te vinden naar de Examencommissie of studieadviseur. Maar wat moet je doen als een maatregel zoveel studenten treft dat het nutteloos lijkt er in je eentje tegen te protesteren? De bestuursleden van het Landelijk Studenten Rechtsbureau (LSR) in Utrecht proberen studenten tegemoet te komen door juridische bijstand te verlenen bij dit soort problemen.
Op 31 mei dragen voorzitter Rens Markus, commissaris Juridische Zaken Fleur Terpstra en commissaris Externe Contacten Anne Sophie Oosterlee het stokje over aan drie nieuwe bestuursleden. Een mooie gelegenheid om te vragen: hoe gaat dat in zijn werk, het aanvechten van problemen die individuele studenten zelf niet aankunnen?
‘Een stortvloed emails’
Het antwoord is eigenlijk heel simpel: door klachten van individuele studenten te inventariseren en die vervolgens met elkaar in verband te brengen. Deze klachten komen bij het LSR zelf binnen of zijn afkomstig van de twaalf studentenrechtsbureau's in Nederland die ondersteund worden door het LSR. "Toen de langstudeerboete speelde hadden studenten moeite met het indienen van bezwaarschriften. Dus toen hebben wij een steunpunt opgericht waar uiteindelijk zo'n 400 klachten binnen kwamen", vertelt de Utrechtse internationaal rechtenstudent Anne Sophie tijdens een gesprek met het bestuur in het LSR-kantoor aan de Bemuurde Weerd. Deze bezwaarschriften werden vervolgens als collectieve klacht aan de Universiteit Utrecht gepresenteerd, die op haar beurt de onvrede over de boete bij de overheid uitte.
De langstudeerboete was natuurlijk een maatregel die veel in de media kwam en daardoor voor een grote groep studenten van meet af aan beschouwd werd als een collectief probleem. Maar een recente zaak laat zien dat klachten die aanvankelijk enkel individuele studenten lijken te treffen, symptomen kunnen zijn van dieper liggende problemen bij een onderwijsinstelling, zegt de Utrechtse rechtenstudent Fleur die in Utrecht .  “In januari kwam er bij ons een klacht over de Haagse Hogeschool binnen van twee studenten Bouwkunde. Zij liepen ernstige vertraging op met hun studie door de gebrekkige communicatie binnen de opleiding; een van hen liep anderhalf jaar vertraging op door één toets.”
Dit klinkt als een (extreem) voorbeeld van een probleem dat ook op de universiteit voorkomt: individuele studenten lopen vertraging op doordat ze zakken voor een vak dat pas het volgende jaar weer gevolgd kan worden. Maar toen de studenten hun verhaal op Facebook zetten, bleek dat veel medestudenten van de Hogeschool ook last hadden van serieuze problemen als slechte feedback op toetsen, onduidelijkheid over tentamenstof en de ongelijke behandeling van studenten door docenten.

Landelijk Studenten Rechtsbureau
Het LSR is een initiatief van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) en wordt gerund door rechtenstudenten in de laatste fase van hun bachelor of in hun master. Vanaf 1 juni 2013 bestaat dit bestuur uit Kirsten Meijer, Maud IJsebaert en Iris Maessen. Zelf gedupeerd door je huisbaas, je docenten of politieke besluitvorming over het hoger onderwijs? Stuur dan een mailtje naar info@lsr.nl.
Anne Sophie: “Nadat het probleem bekend werd kwam er opeens een stortvloed e-mails binnen. Dan schrik je wel van de wantoestanden die er spelen bij onderwijsinstellingen. Individuele studenten worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd als ze klagen over het onderwijs binnen hun eigen opleiding. Een aanspreekpunt voor groepen gedupeerde studenten blijkt dan echt noodzakelijk om iets te bereiken.”'
Tussen bemiddeling en dwang 
Met de inventarisatie van klachten is het LSR er nog niet; een onderwijsinstelling moet natuurlijk ook zorgen dat er iets aan de problemen gedaan wordt nadat ze aan de oppervlakte komen. Het ligt dan echter niet meteen voor de hand om te procederen, omdat dit de verhoudingen tussen studenten en hun opleiding onnodig op scherp kan zetten. Bovendien kan een rechter niet over de kwaliteit van een opleiding oordelen, enkel over de rechtvaardigheid van gevoerd beleid.
Het LSR zoekt daarom eerst naar een oplossing door bemiddeling en dialoog. In dit geval is het bestuur in samenwerking met een advocaat op gesprek geweest bij het College van Bestuur van de Haagse Hogeschool. Daarnaast willen we een steunpunt oprichten voor studenten met vertraging. "Wij hebben het voorstel gedaan om een commissie op te richten die de klachten van studenten zou beoordelen en hierover een advies zou uitbrengen aan het bestuur", zegt Anne Sophie. "Daarnaast willen we een steunpunt oprichten voor studenten met vertraging." Maar mocht het daartoe komen, dan kan het LSR studenten ook begeleiden als zij een schadevergoeding voor de opgelopen studievertraging willen afdwingen. Volgens Rens, die in Nijmegen ondernemingsrecht studeert, is de functie van steekvlieg soms echt noodzakelijk om actie bij onderwijsinstellingen af te dwingen: "Als het bestuur van een instelling geen gehoor geeft aan ons advies kunnen we als pressiemiddel altijd naar de media stappen."