‘Praat met elkaar over integriteit onderzoek’

De cultuur binnen de universiteit zou opener moet worden, zodat wetenschappers elkaar durven aan te spreken als ze twijfels hebben bij de integriteit of de kwaliteit van een onderzoek. Dat was een van de suggesties bij de eerste ontbijtsessie over zorgvuldige wetenschap.

“Het is een mooie ervaring om over zaken als integer onderzoek te spreken met jonge en oudere wetenschappers, medewerkers en studenten van deze universiteit. Dat is een inspirerende formule." Dat zei decaan Ronald van Kempen van de faculteit Geowetenschappen tijdens de eerste van vier ontbijtsessies over zorgvuldige wetenschap.

Deze ochtend ging het in het Academiegebouw over de relatie universiteit en bedrijfsleven. In hoeverre laten onderzoekers zich voor het karretje spannen van een bedrijf of van de overheid? Hoe kun je toch geld van derden voor onderzoek ontvangen, zonder je onafhankelijkheid te verliezen? En wat betekent samenwerken met het bedrijfsleven voor de reputatie van de universiteit?

Over dit soort zaken werd gedebatteerd door een gemêleerd gezelschap van bestuurders, wetenschappers, studenten en ondersteunend personeel. De aftrap kwam van Ton Hol, hoogleraar en voorzitter van de universitaire integriteitscommissie. Hij schetste hoe hij zelf als onderzoeker soms weerstand moet bieden aan bedrijven of overheidsinstanties, bijvoorbeeld aan een ambtenaar die nadrukkelijk aangeeft dat de minister wel heel blij zou zijn met een bepaalde uitkomst van het onderzoek.

Hol sprak ook over het onderzoek dat hij in opdracht van het College van Bestuur verrichtte naar de veelbesproken Red Bull zaak. De vraag daarbij was of UU-onderzoek voor de fabrikant van energiedranken door de beugel kon. De uitkomst was voor de universiteit en Red Bull gunstig. “Het wetenschappelijk onderzoek was geheel correct uitgevoerd. Maar je hebt ook te maken met de manier waarop de maatschappij tegen zoiets aankijkt en met de suggestie in de media dat hier iets niet in de haak zou zijn. Je moet dus heel duidelijk en transparant zijn.”

Dat kwam ook naar voren in de discussie. De cultuur op de universiteit zou opener moeten zijn. Je moet vaker een collega durven aanspreken als je twijfels hebt bij de integriteit of de kwaliteit van een onderzoek. Een ethisch panel zou daarbij ook een rol kunnen spelen. Nu opereren wetenschappers te vaak vanuit de eenzaamheid. Ze nemen zelf een beslissing.

Belangrijk is ook dat de afspraken met de opdrachtgevers klip en klaar zijn. Ook dat is niet altijd voldoende geregeld. Wetenschappers maken vaak zelf de afspraken vanuit een soort ‘fingerspitzengefühl’. Dat kan betekenen dat er binnen een faculteit heel verschillende afspraken zijn met hetzelfde bedrijf. Bovendien zou je ervoor moeten zorgen dat de onderzoeksvraag niet sturend is en dat de uitkomsten altijd openbaar zijn. Tijdens de ontbijtsessie werd de suggestie gedaan om een expertisebureau op te richten voor de contracten, al dan niet centraal.

Sommige wetenschappers willen dat de universiteit in de toekomst als eis stelt dat alle opdrachten voor bedrijven of de overheid een onbetwistbare wetenschappelijke waarde moeten hebben. Dat is nu niet zo. Vaak wordt een wetenschapper gevraagd voor een consultancy-opdracht of om een product te testen, zoals Red Bull. Dat soort opdrachten zou de universiteit volgens deze wetenschappers beter niet kunnen aannemen.

In de ontbijtsessie was er ook veel aandacht voor integriteit in het onderwijs. “De studenten die wij opleiden, zijn straks onze opdrachtgevers bij Shell. Dus dan is het goed dat zij al heel vroeg kennis hebben gemaakt met integriteitsthema’s.”

Integriteit speelt onder meer een rol bij scripties en stages in opdracht van een bedrijf. Het is belangrijk goede afspraken te maken, bijvoorbeeld over transparantie en openbaarheid. Daarnaast moet de docent waken over de kwaliteit.  “Als een openbare scriptie wordt geciteerd in de media staat er ‘de Universiteit Utrecht heeft ontdekt’ “, vertelde Gerrit van Meer, decaan van de faculteit Bètawetenschappen.

De drie volgende ontbijtsessies gaan over de publicatiecultuur, de openbaarheid van onderzoeksdata en de verankering van integriteit in het onderwijs. Het initiatief komt van rector Bert van der Zwaan die hierover eerder met DUB sprak.   

Advertentie