Alfastudenten krijgen vakkenpakketten: minder zelf kiezen

Studenten in de faculteit Geesteswetenschappen kiezen vanaf volgend jaar niet meer voor losse cursussen, maar voor samenhangende vakkenpakketten. Dit moet leiden tot minder keuzestress en minder studievertraging.

Minder ruimte om buiten de muren van de eigen faculteit te kijken en meer sturing in het programma van studenten. Het plan van de faculteit Geesteswetenschappen om studenten verplicht te laten kiezen uit vaste vakkenpakketten, is opmerkelijk. Keuzevrijheid is toch een van de uitgangspunten van het Utrechtse onderwijsmodel? Aanleiding voor DUB om in gesprek te gaan met scheidend interim vice-decaan onderwijs Peter Coopmans en aantredend vice-decaan Bert van den Brink. Zeven vragen.

Vanaf september 2013 gaan studenten van de faculteit Geesteswetenschappen vakkenpakketten kiezen. 
De bacheloropleiding bestaat dan uit:

een hoofdrichting (major) van 120 ec.

 een vrije ruimte (profileringruimte) van 60 ec.

De major bestaat uit:

twee pakketten van vier basisvakken (2x30 ec).

een verdiepingspakket (30 ec).

academische contextvakken en afstudeerscriptie (30 ec).

De profileringsruimte bestaat uit:

een pakket van vier vakken (30 ec) bij een andere opleiding van Geesteswetenschappen dan de eigen opleiding.

vier keuzevakken (30 ec) waarvoor studenten ook buiten de faculteit kunnen kijken.

Op dit moment volgen studenten nog een major met een omvang van 135 studiepunten en een profileringsruimte van 45 studiepunten, zes vakken. Studenten zijn vrij hun profileringsruimte te vullen met alle vakken die de universiteit aanbiedt.
De huidige studenten van Geesteswetenschappen kunnen hun opleiding afmaken op de oude manier. Zij kiezen losse vakken die worden aangeboden binnen de nieuwe vakkenpakketten, maar kunnen natuurlijk ook een heel pakket volgen.
Lees voor de precieze invulling van het onderwijs van de faculteit Geesteswetenschappen de onderwijsparagrafen in de nieuwe facultaire nota Horizon 2015-2020.

1) Wat is er mis met de huidige situatie?
Bert van den Brink: “Ik denk dat elke docent bij Geesteswetenschappen zich geregeld afvraagt of de afstudeerder die hij voor zich heeft niet een beetje té breed geïnteresseerd is geweest en te veel cursussen met weinig onderlinge samenhang heeft gevolgd. Daar willen we van af. Met de vakkenpakketten kunnen we een betere opbouw garanderen. We denken dat studenten daar ook behoefte aan hebben.”
Peter Coopmans: “We zien vaak dat studenten van cursus naar cursus leven. O, die cursus is leuk, en o, misschien kan ik die er ook nog bij doen. Dat leidt ertoe dat studenten langer dan nodig over hun studie doen of dat ze veel cursussen niet afmaken. Dat is voor de student niet goed en ook voor de faculteit niet. We krijgen immers alleen geld uit Den Haag voor studiepunten van studenten die geen studievertraging hebben.”
2) Maar er zijn toch tutoren om studenten de weg te wijzen?
PC: “Ik ben de eerste om te erkennen dat het tutoraat voor veel docenten een sluitpost is op hun waslijst van taken. Niet gek ook, als je er geen of weinig geld voor vrij hebt kunnen maken. Dat gaan we anders inrichten. Ons plan om vakkenpakketten in te voeren bouwt voort op de ervaring van sommige tutoren die studenten al vaste combinaties van cursussen aanraden.”
BvdB: “De invoering van de vakkenpakketten is voor de tutoren ook een uitkomst. Onze bedoeling is dat er ‘communities’  komen van docenten die de pakketten verzorgen en studenten die de pakketten volgen. Nu verliezen studenten elkaar en hun docenten te vaak uit het oog in de latere jaren van hun studie. Straks kunnen tutoren groepen studenten veel gemakkelijker blijven identificeren en begeleiden.”
3) Wat heeft een student verder nog aan deze veranderingen?
PC: “Studenten die in het eerste jaar het gevoel hebben niet op hun plaats te zitten, kunnen gemakkelijk zonder tijdverlies switchen naar een andere opleiding. Als je bijvoorbeeld bij nader inzien toch liever Geschiedenis dan Engels doet, kun je een pakket dat je voor Engels hebt afgerond laten meetellen als een minor naast je major voor Geschiedenis. Bovendien wordt het gemakkelijker voor studenten om met één extra pakket twee majors te volgen.”

Veel studenten worstelen met keuzestress, zo constateerde scheidend collegevoorzitter Yvonne van Rooy onlangs in een afscheidsartikel op DUB . Zij pleitte voor voorgeprogrammeerde vakkenpakketten om dat probleem op te lossen. Bijkomend voordeel is dat hiermee het aantal cursussen kan worden teruggebracht.
Geesteswetenschappen gaat nu  op die wijze aan het werk. Dit betekent overigens niet dat de principes van keuzevrijheid en brede vorming ter discussie staan. Beide blijven belangrijke kenmerken van de Utrechtse bacheloropleiding, zo meldt de universiteit.
4) U snoept wel iets af van de mogelijkheid om vakken van andere faculteiten te volgen?
PC: “Ik wil benadrukken dat de uitgangspunten van het Utrechtse bachelormodel bij ons keihard overeind staan. In onze nieuwe opzet is er zelfs méér ruimte om buiten de eigen opleiding te kijken dan voorheen. Alleen verplichten we studenten wel een deel van die grotere profileringsruimte te besteden aan een vakkenpakket binnen onze eigen faculteit. Maar onze studenten kiezen er nu ook al in overgrote meerderheid voor om vakken uit het zeer gevarieerde aanbod van Geesteswetenschappen te volgen. Er zijn er maar weinig die cursussen bij Natuurkunde gingen doen.”
5) Andere faculteiten zouden kunnen denken dat u uw eigen studenten binnen de poorten wilt houden?
PC: “Dat geluid heb ik nog niet gehoord. Bovendien: als je iets niet van Geesteswetenschappen kunt zeggen is het dat we de afgelopen jaren de vrijheid van onze studenten hebben beknot. Zonder namen te noemen, er zijn opleidingen van andere faculteiten die hun programma geheel dichttimmerden door steeds maar weer ingangseisen aan vervolgcursussen te verbinden.
“Nogmaals: studenten kunnen bij ons nog steeds zo multi- of interdisciplinair studeren als ze willen. Aan de andere kant: we willen in Utrecht het disciplinaire Geesteswetenschappen aanbod overeind houden, en niet de brede bachelors inrichten zoals Leiden, Groningen en de VU dat nu bijvoorbeeld voor de talen doen. Iemand die Frans wil studeren en daarbij vooral vakken wil volgen die iets met Frans te maken hebben, kan met deze vakkenpakketten uistekend uit de voeten.”
6) De faculteit Geesteswetenschappen moet fors bezuinigen. Is dit niet ook een manier om in het cursusaanbod te snijden?
BvdB: “Zeker, maar niet met de botte bijl. Sommige opleidingen bieden meer cursussen aan dan nodig is voor een goed programma. Daar mag dus best iets af. Maar dat moet je los zien van het nieuwe onderwijssysteem. Dat zou ook zonder die noodzakelijke krimp een goed plan zijn geweest.
“Het is natuurlijk wel zo dat we hopen dat studenten gemotiveerder en efficiënter gaan studeren en dat dat ons geld gaat opleveren. Dat kan de kwaliteit van het onderwijs weer ten goede kan komen. Bovendien helpt de invoering van het nieuwe systeem de opleidingen bij het nadenken over de samenhang in het curriculum en vooral over de aantrekkelijkheid daarvan voor studenten.”
7) Sommige docenten vrezen dat ze geen onderwijs meer kunnen geven over hun eigen expertise. Wat vertelt u hen?
PC: “Elke opleiding stelt twee pakketten met een eenduidige leerlijn samen als basis van een major, daarnaast mag elke opleiding minimaal twee verdiepingspakketten gaan verzorgen. De grotere opleidingen zullen meer verdiepingspakketten kunnen aanbieden dan kleinere.”
BvdB: “Docenten moeten hun expertise in een van die pakketten onderbrengen. Als dat niet lukt, behoort die specifieke kennis klaarblijkelijk niet tot de kern van een opleiding. Dan kan het inderdaad gebeuren dat die – toch zo heel goed beoordeelde - cursus x van docent y niet meer kan worden gegeven. Maar wij garanderen studenten dat wat wij blijven aanbieden volledig en van hoog niveau zal zijn.”
Reactie Lucinda van Ewijk, lid van de Faculteitsraad:
“Het is inderdaad zo dat de keuzevrijheid binnen onze faculteit vaak zo groot is dat studenten niet weten wat ze ermee aan moeten. Pas in het derde jaar komen ze er dan achter wat ze echt interessant vinden en welke master ze graag willen doen. Dat is erg laat.
“We snappen daarom dat de faculteit nadenkt over verplichte vakkenpakketten met inhoudelijke samenhang. Veel studenten zullen zo’n overzichtelijke structuur prettig vinden. We hebben ook begrip voor de noodzaak te bezuinigen. De vakkenpakketten zorgen er hopelijk voor dat studenten sneller afstuderen en dat de cursussen voller zitten.
“Aan de andere kant willen we niet dat de keuzevrijheid al te zeer beperkt wordt. Studenten moeten ook kunnen uitvinden of een bepaald vak of een bepaalde discipline iets voor hen is. Ze deinzen daar misschien voor terug als ze zich moeten verplichten een heel pakket van vier vakken te volgen. Hier gaan we vrijdag in de faculteitsraad nog vragen over stellen.
“Maar het allerbelangrijkste is dat de begeleiding van studenten verbetert. Op dit moment verdwijnt de tutor in het tweede jaar uit beeld en moet je het vooral zelf uitzoeken. In de nieuwe plannen worden flinke stappen in de goede richting gezet. Zo krijgt de tutor een grotere rol en komen er studentmentoren. We hopen dat studenten straks meer houvast hebben bij het maken van keuzes in hun studie.”