Ambtenaren: met name Randstad gaat pijn van nieuwe taaleisen voelen

Dinsdag stuurde de minister van Onderwijs zijn voornemen naar de Tweede Kamer: het wetsvoorstel Internationalisering in balans blijft zoals het was, maar de onderliggende regels worden strenger. 

Strengere toets
Dat geldt vooral voor de Toets anderstalig onderwijs. Opleidingen in een andere taal moeten bijna allemaal gaan uitleggen waarom ze niet in het Nederlands lesgeven. Als dat niet lukt moeten ze op het Nederlands overstappen. Hogescholen en universiteiten maken zich veel zorgen over deze toets en ook de Raad van State heeft kritiek.

Er hangt een bezuiniging aan vast. Hoe meer opleidingen op het Nederlands overstappen, hoe minder internationals naar Nederland komen. Bruins wil hiermee op termijn 293 miljoen euro besparen. 

Randstad
Uit een ambtelijke notitie die de minister dinsdag meestuurde naar de Tweede Kamer blijkt dat het ministerie van Onderwijs altijd al de Randstad in het vizier had bij het ontwerpen van de taaltoets. 

Hogescholen en universiteiten in de regio’s Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht worden er harder door geraakt, legden ambtenaren de minister in augustus uit in een notitie. “Dat is een bewuste keuze, aansluitend bij door de politiek gewenste focus”, schrijven ze. 

Welke politieke focus dat is, staat er niet bij. Het kan met kamertekorten in de grote steden te maken hebben, maar die problemen spelen ook in Groningen, Nijmegen en Eindhoven.

Uitzonderingen op de toets
De ene instelling is de andere niet. De ambtenaren leggen uit dat hogescholen en universiteiten “die tekortsectoren bedienen (zoals technische universiteiten) of zich in grens- en krimpregio’s begeven” zich makkelijker op uitzonderingen kunnen beroepen. De toets anderstalig onderwijs geeft hun “veel kansen om anderstalig onderwijs aan te bieden”.

Randstadinstellingen buiten de tekortsectoren kunnen alleen een beroep doen op twee andere uitzonderingsgronden: ‘uniciteit’ en ‘positionering’. Ambtenaren denken dat opleidingen als international law, European studies, en de hbo-bachelor international business hier een beroep op zullen doen.

Maar in het algemeen wil Bruins deze laatste twee routes naar Engelstalig onderwijs moeilijker maken. ‘Uniek’ zijn opleidingen zelden, waarschuwt de minister alvast, en zelfs unieke opleidingen moeten kunnen bewijzen dat lesgeven in een andere taal nodig is “om het vakgebied in Nederland te kunnen behouden”.

Solidariteit
Onder universiteiten leeft al langer het idee dat de Randstad het door de bezuinigingen en de taaleisen moeilijk gaat krijgen. Maar als de ene universiteit veel harder geraakt wordt dan de andere, ondergraaft dit de onderlinge solidariteit. 

Dat kan nog problemen geven voor Bruins. Instellingen moeten namelijk grotendeels onderling uitmaken hoe ze “de pijn verdelen”, zoals ambtenaren dat in een dinsdag meegestuurde notie formuleren. De focus op de Randstad “zorgt voor een disbalans in de zelfregie”, voorspellen de ambtenaren.

Sterker nog, het ministerie kreeg deze zomer al ‘signalen’ dat universiteiten buiten de Randstad geen zin hebben in gezamenlijke afspraken. Ze denken “er niets bij te winnen te hebben”, staat in hetzelfde stuk.

Rumoer bij hogescholen
Wat dat betreft is de situatie bij de hogescholen een veeg voorteken. Daar lukt het ook niet om op één lijn te komen, al heeft dat minder met het taalbeleid te maken. Collegevoorzitter Anka Mulder van Saxion stapt uit het bestuur van de Vereniging Hogescholen. De reden: de hogescholen worden het niet eens over steun voor hogescholen in de krimpregio’s, waaronder Saxion.