Brexit: wat zijn de gevolgen voor onderwijs en onderzoek?

Tot het einde van 2020 geldt een transitieperiode waarin alle huidige afspraken tussen de EU en het VK blijven bestaan. Vrij verkeer van studenten en onderzoekers blijft mogelijk en lopende onderzoeksprojecten waarbij data worden uitgewisseld gaan gewoon door. Studenten die met een Erasmusbeurs op uitwisseling zijn, mogen hun studie of stage afronden. En internationale onderzoekers in Nederland en het Verenigs Koninkrijk behouden hun financiering.

Het ministerie van OCW beantwoordt op haar website allerlei Brexit-vragen over onderwijs, studie en onderzoek. Wat opvalt is dat de antwoorden op vrijwel alle vragen identiek zijn: tot 31 december 2020 gelden de bestaande afspraken en regels nog.

Onderhandelen over Erasmus+
Maar over wat er na die transitieperiode gebeurt, bestaat veel onzekerheid. Zo staat nog niet vast of het Verenigd Koninkrijk vanaf 2021 zal deelnemen aan het wetenschapsprogramma Horizon Europe, of aan uitwisselingsprogramma Erasmus+. Die onderhandelingen lopen nog.

“Tot eind 2020 verandert er in elk geval niets, maar daarna ligt werkelijk alles open”, beaamt Caressa Cornelis van Neth-ER, de voorpost van het Nederlandse ‘kennisveld’ in Brussel. “Als er na de transitiefase geen duidelijk afspraken heeft gemaakt, liggen de Britten overal uit.”

Tijdens de transitiefase moeten het Verenigd Koninkrijk en de EU tot een groot nieuw samenwerkingsakkoord komen. Maar volgens Cornelis zouden het onderwijs en onderzoek al eerder een deelakkoord willen sluiten over samenwerking binnen Horizon en Erasmus+. “Bij de Britten leeft dit, maar de EU wil niet dat zo’n deelakkoord een bargaining chip wordt voor de algemene onderhandelingen.”

Toch is ze hoopvol. “In de wetenschap en het onderwijs is samenwerken essentieel. En tot nu toe horen we van niemand dat ze dit zo moeilijk mogelijk willen maken.”

Europese onderzoeksbeurzen
In de tussentijd werpt de Brexit zijn schaduw vooruit. Zo hebben Britse onderzoekers vorig jaar minder aanvragen voor Europese onderzoeksbeurzen ingediend, zegt Mauro Ferrari, president van de Europese Onderzoeksraad ERC tegen The Guardian.

Hij noemt het Verenigd Koninkrijk “zijn grootste klant”: sinds 2007 ontvingen Britse wetenschappers in totaal 1.998 ERC-beurzen ter waarde van 3,6 miljard euro. Maar sinds de start van de Brexit-onderhandelingen loopt de belangstelling terug. Het aantal aangevraagde starting grants bijvoorbeeld nam volgens hem af van 544 voor 2017 naar 372 voor 2020.

Nieuw visum
Aan de vooravond van Brexit heeft Boris Johnson een nieuw fast track-visum voor buitenlandse topwetenschappers aangekondigd. Door ’s werelds “knapste koppen” aan te trekken, hoopt de premier dat het VK een wetenschappelijke grootmacht blijft.

Eerder gaf het Verenigd Koninkrijk jaarlijks maximaal tweeduizend visa uit aan getalenteerde wetenschappers; een aantal dat overigens nooit werd bereikt. Johnsons nieuwe visum zal onbeperkt worden verstrekt. Het nieuwe fast track-visum treedt al vanaf 20 februari in werking.