Checklist voor wetenschappers om verantwoord data te delen

De Engelstalige lijst bestaat uit hoofdvragen met vervolgvragen eronder, bijvoorbeeld: welke data brengt het onderzoek voort en wie krijgt er toegang toe? Een vervolgvraag is dan: wat zijn de ethische en juridische drempels?

De checklist hoort bij een advies dat de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen vandaag heeft uitgebracht over het delen van wetenschappelijke data. Zoals alle checklists trapt deze lijst enkele open deuren in – natuurlijk moet je als wetenschapper nadenken over het bewaren of vernietigen van data – maar de vragen bieden wel een kader.

Fair
Het advies zelf is niet alleen aan onderzoekers gericht, maar ook aan hun werkgevers en de overheid. Want weliswaar is de consensus tegenwoordig dat data in principe ‘fair’ moeten zijn (findable, accessible, interoperable en reusable), maar de praktijk is weerbarstig.

Behalve kwesties rond eigendom en privacy spelen er praktische problemen met de infrastructuur voor de opslag van data en met de ‘metadata’ die de gegevens doorzoekbaar maken, schrijft de KNAW. Wetenschappers hebben “sterke behoefte aan meer sturing op nationaal niveau” om de data beter toegankelijk en bruikbaar te kunnen maken, is de conclusie.

Kosten
Het rapport vraagt ook om duidelijkheid over de kosten van de opslag (wie betaalt?) en hulp van speciale datamedewerkers. Verder zouden instellingen moeten helpen met juridische en ethische kwesties.

En ook niet onbelangrijk: wat je van wetenschappers eist, zou je ook moeten eisen van het Nederlandse bedrijfsleven en overheidsorganisaties. Het gaat om “wederzijdse verplichtingen”, aldus de KNAW.