De overstromingen zitten letterlijk in onze genen

Wetenschappers hebben in een grootschalige Nederlandse Genen Project voor het volk kenmerkende ziekten, migratiepatronen en eigenschappen weten te destilleren. De eerste bevindingen van het onderzoek onder leiding van het UMCU-projectteam zijn nu gepubliceerd. “We lopen hiermee wereldwijd voorop.”
Of het voetbal ons in de genen zit, daarover geven de genetici geen uitsluitsel, maar ze denken wel de sporen te hebben waargenomen van de volksverhuizingen die onze voorvaderen uit de kuststreken duizenden jaren lang ondernamen naar Groningen, Drenthe en Friesland als hun land weer eens onder water stond. “De overstromingen zitten letterlijk in onze genen. De volksverhuizingen gebeuren steeds als de zeespiegel stijgt. Ze stoppen pas rond de dertiende eeuw, als onze voorvaderen dijken gaan bouwen en gaan inpolderen. Daarna gaat iedereen op een kluitje in het midden van het land wonen.”
Met moderne DNA-technieken is het mogelijk steeds sneller en nauwkeuriger mensen genetisch te screenen. Een team van zo’n honderd genetici van over de hele wereld bepaalde de afgelopen jaren de genen van maar liefst 769 mensen uit 250 Nederlandse families. Het is de grootste genencollectie van een land tot nu toe. Het project staat onder leiding van Paul de Bakker en Cisca Wijmenga van het UMCU. Uit de enorme berg genen proberen de wetenschappers nu voor het volk kenmerkende ziekten, migratiepatronen en eigenschappen te destilleren. Deze maand geven ze in Nature hun allereerste onderzoeksresultaten.
Die zijn al meteen opmerkelijk. Zo blijkt het Nederlandse volk door overstromingen zo vaak door elkaar te zijn gehusseld dat van bijvoorbeeld een traditioneel Groningse, Drentse of Friese oerbevolking maar moeilijk kan worden gesproken. Ook troffen de genetici volkomen onverwachte patronen aan. Zo blijkt volgens de onderzoekers dat niet zozeer de leeftijd van de moeder bij de verwekking van een kind maar die van de vader bepaalt hoe gezond de nazaat wordt. Hoe ouder de vader, hoe meer genetische afwijkingen het kind gemiddeld heeft. Het is dus een fabel dat vooral vrouwen moeten denken aan de biologische klok en mannen tot op hoge leeftijd kerngezonde kinderen kunnen verwekken. Overigens kampen ook kinderen van een jonge vader met erfelijke fouten. Gemiddeld heeft elke Nederlander acht ernstige erfelijke afwijkingen onder de leden die hem ziek zouden kunnen maken.
Het Nederlandse Genenproject is een initiatief van de vereniging van de Nederlandse biobanken. Erin werken alle Nederlandse academische ziekenhuizen samen. Het harde sequencing-werk wordt in China gedaan. Het project wordt gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). In de laatste vier jaar zijn al 800 Nederlanders tot op de allergrootste nauwkeurigheid genetisch gescreend.