De zomer begon goed voor twintig jonge Utrechtse wetenschappers

Er hadden maar liefst 1.115 wetenschappers een aanvraag ingediend voor de felbegeerde Veni-beurzen, meldt de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Meer dan 86 procent van de aanvragers vist dus achter het net.

Van de twintig Utrechtse beurzen gingen er achttien naar UU-onderzoekers, één naar het UMC Utrecht en één naar het Hubrecht Instituut voor ontwikkelingsbiologie. Daarnaast gingen er ook nog twee beurzen naar onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) waarmee de UU een nauwe samenwerkingsband heeft.

Het zou weleens de laatste keer kunnen zijn dat NWO zoveel wetenschappers moet teleurstellen, want de onderzoeksfinancier doet een poging de ‘aanvraagdruk’ in te dammen en heeft nieuwe regels bedacht.

Jan en alleman
Aanvragers moeten voortaan een ‘inbeddingsgarantie’ hebben: de belofte van een universiteit dat ze daar daadwerkelijk aan de slag kunnen met hun beurs. NWO hoopt dat universiteiten deze garantie niet aan Jan en alleman verstrekken, zodat alleen echte kanshebbers een voorstel indienen en anderen hun tijd niet verspillen.

Dat was tot nog toe anders. Onder het motto ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ kon in principe elke wetenschapper een aanvraag doen. De winnaars konden vervolgens met hun beurs naar de universiteit van hun keuze stappen.

Zak geld
“Als iemand aanklopt met een zak geld, dan zegt de universiteit natuurlijk: kom maar. Zo iemand wordt nooit geweigerd”, zei NWO-voorzitter Stan Gielen afgelopen najaar. “Maar als het onderzoek is afgelopen en het is niet ingebed in de universiteit zelf, dan moet de wetenschapper weer weg. Dat leidt tot veel frustratie.”

De slaagkans zou ongeveer één op vier moeten zijn, stelde Gielen in datzelfde interview, en niet één op zeven, zoals intussen gebruikelijk is.

Dit zijn de twintig Utrechtse winnaars van de beurs in alfabetische volgorde. De beschrijving van het onderzoek is van NWO.

•          Andrea Ascani -  Geografie
Krenten uit de Europese pap: de gevolgen van Chinese overnames van Europese bedrijven

Chinese bedrijven gaan, op aansporing van de overheid, steeds vaker eropuit in Europa om technologie in te kopen, wat bezorgdheid kweekt bij regeringen en in de publieke opinie. Dit project onderzoekt de implicaties van Chinees eigendom van Europese bedrijven ten aanzien van kennisoverdracht en prestaties van de betreffende regionale economieën.

•          Bram Caers - Moderne Europese talen en culturen
Tegendraadse meningen in tijden van censuur: contrastieve herinneringen over het gedeelde verleden in Mechelen (1586-1621) en het geval van een verzameling handgeschreven orangistische teksten

Men denkt vaak dat sympathisanten van Willem van Oranje zich na de Val van Antwerpen (1585) gedeisd hielden, of naar het noorden verhuisden. Een openlijk orangistisch handschrift vervaardigd in de zuidelijke stad Mechelen toont het tegendeel en bewijst dat alternatieve meningen bleven circuleren in de Zuidelijke Nederlanden

•          Florijn Dekkers - Hubrecht Institute
Groei van borstkanker visualiseren in 3D

Variatie binnen verschillende borstkankers beperkt effectiviteit van therapie en veroorzaakt resistentie. Met behulp van geavanceerde microscopische technieken zullen wij de groei in verspreiding van lichtgevende humane borsttumoren visualiseren in de tijd om zo de pathologie van borstkanker beter te begrijpen.

•          Jasper de Groot – Sociale, Gezondheids- en Organisatiepsychologie
 ‘Angstzweet‘: Van moleculen tot gedrag

Buiten het bewustzijn om “communiceert” onze lichaamsgeur sociale informatie van zender naar ontvanger. Middels een nieuwe aanpak gaan de onderzoekers ontdekken of mensen het “dierlijke” vermogen met elkaar delen om angst te communiceren via feromonen—van zender (moleculen) tot ontvanger (gedrag)—om uiteindelijk eventuele ongewilde communicatie te neutraliseren.

•          Annet den Haan –  Middeleeuwse en neo-latijnse talen en culturen
Het nieuwe bijbellezen: hoe de humanistische bijbelkritiek kon ontstaan

Tegenwoordig lezen we de Bijbel niet alleen als heilig boek maar ook op een wetenschappelijke manier. Die manier van lezen gaat terug op de Renaissance. Ik onderzoek de omstandigheden waarin bijbelkritiek kon ontstaan in de vijftiende eeuw, toen het Vaticaan een nieuw kenniscentrum werd en teksten makkelijker beschikbaar werden.

•          Tjalling de Haas – Fysische Geografie
Fatale groei: ontrafelen van puinstroomerosie

Puinstromen zorgen voor veel slachtoffers en schade in berggebieden. Puinstromen worden groter en gevaarlijker doordat ze onderweg materiaal oppikken. De onderzoekers gaan de oorzaken daarvan ontrafelen met schaalexperimenten en metingen in de natuur, om rampen beter te voorspellen en afwenden.

•          Gijs Heuts - Wiskunde
Lie algebra's en periodieke ruimten in homotopietheorie

Homotopietheorie gaat over vervormingen tussen meetkundige objecten, "ruimten" genoemd. Zo’n ruimte kan worden gesplitst in delen horende bij verschillende frequenties, zoals een prisma een lichtstraal breekt in kleuren. Dit onderzoek gebruikt nieuwe algebraïsche modellen om deze monochromatische delen te begrijpen en ze vervolgens weer samen te voegen.

•          René Koekkoek - Moderne en contemporaine geschiedenis
Herstel van historisch onrecht. Juridische, intellectuele en politieke herkomsten, c. 1650-1830

Herstel van historisch onrecht wordt vaak gezien als product van een specifiek naoorlogs historisch bewustzijn, mensenrechtenidealisme en dekolonisatie. Maar dit fenomeen heeft een langere, nog grotendeels onbegrepen geschiedenis die teruggaat tot de periode 1650-1830. Dit project onderzoekt de fundamenten van – en historische alternatieven voor – de omgang met historisch onrecht.

•          Tillmann Miltzow - Informatica
Begrijpen van algoritmische prestatiehiaten

Veel algoritmische problemen, zoals het handelsreizigersprobleem, kunnen in de praktijk optimaal worden opgelost. Andere computationele problemen, zoals Motion Planning of Sensor Networks, kunnen zelfs voor kleine voorbeelden niet exact worden opgelost. We zullen deze prestatiekloof verklaren.

•          Sanne Moorman – Psychologie
Hoe zangvogels leren zingen – en wat dit onthult over menselijke spraakontwikkeling

Kinderen en zangvogels leren vocalisaties (spraak en zang, respectievelijk) door het imiteren van geluiden van hun soortgenoten. Ze ontwikkelen hun eigen vocalisaties door te oefenen. In dit onderzoek wordt bestudeerd hoe de hersenen het auditieve geheugen kunnen inzetten om het oefenen van vocalisaties te instrueren.

•          Álvaro del Pino - Wiskunde
De topologie van haakgenererende verdelingen

Veel natuurkundige systemen kunnen worden beschreven door een bewegend deeltje onderhevig aan bepaalde restricties. Wiskundig gezien worden deze restricties beschreven door een verdeling in de raakbundel van een variëteit. Het doel van dit project is om deze verdelingen te classificeren en hun globale eigenschappen te bestuderen met behulp van technieken uit de differentiaalmeetkunde en de differentiaaltopologie.

•          Danai Riga – Translational Neuroscience
Blijf kalm en let op: een blik van binnenuit

Overmatige stress verstoort ons vermogen om aandacht te schenken aan relevante zaken en zorgt ervoor dat we impulsieve beslissingen nemen die we misschien later betreuren. Dit onderzoek zal de mechanismen in de hersenen identificeren die, bij blootstelling aan stress, zorgen voor optimale aandacht en goede beheersing van onze impulsen.

•          Janric van Rookhuijzen - Archeologie
Het Parthenon en zijn verhalen van vijandschap

Het Parthenon in Athene wordt vaak gezien as symbool van Westerse beschaving. Maar verhalen van vijandschap, waarin Perzen en Turken als verwoesters worden gekenschetst, ondersteunen deze symboliek. Dit project beoogt dergelijke verhalen een rol te geven in een herziene bouwgeschiedenis van het Parthenon.

•          Kerstin Schneeberger – Geneeskunde van Gezelschapsdieren
Van organoïden naar organen – Het printen van een lever

Door een tekort aan donororganen overlijdt ongeveer 20 procent van alle patiënten met eindstadium leverziekten terwijl ze op een wachtlijst voor levertransplantatie staan. De onderzoeker zal onderzoeken hoe stamcellen van de patiënt gebruikt kunnen worden om mini-levers te maken die de menselijke lever kunnen vervangen en patiënten kunnen helpen.

•          Lorena Sosa – Internationaal en Europees Recht
Aanpak van geweld tegen trans- en interseks-personen in mensenrechten

Trans- en interseks-personen worden over de hele wereld geconfronteerd met ernstige intimidatie en geweld. De mensenrechtenkaders voor gendergerelateerd geweld, gericht op vrouwen, besteden geen of nauwelijks aandacht aan deze gevallen. Dit project onderzoekt deze normen, verklaart hun tekortkomingen en doet suggesties voor verbetering.

•          Pooyan Tamimi Arab – Religiestudies en theologie
Betwiste beelden: islam, visuele cultuur en diversiteit in Nederland

Commoties omtrent beelden staan centraal in wereldwijde debatten over de islam en diversiteit. Deze etnografische studie onderzoekt de rol van betwiste beelden – afbeeldingen van de profeet Mohammed, posters van kussende islamitische vrouwen en beledigende visuele cultuur – in het publieke debat over divers geloven in Nederland.

•          Daan van Uhm - Criminologie
De diversificatie van georganiseerde misdaad naar de illegale handel in natuurlijke hulpbronnen

Het voorgestelde onderzoek ontwikkelt een innovatieve benadering om te begrijpen hoe en waarom transnationale criminele organisaties diversifiëren naar de illegale handel in natuurlijke hulpbronnen door het verband tussen milieumisdrijven en andere serieuze vormen van criminaliteit te onderzoeken.

•          Irene Valenzuela - Natuurkunde
Beperkingen van quantumgravitatie op het zichtbare universum

Elk model dat ons universum beschrijft moet aan bepaalde beperkingen voldoen, om consistent te kunnen zijn met een beschrijving van gravitatie met quantumtheorie. Het doel van dit project is om deze beperkingen te bewijzen in snaartheorie, en de gevolgen ervan voor de natuurkundige effecten die we observeren in deeltjesversnellers en kosmologie.

•          Hanneke Willemen - UMCU - Laboratory for Translational Immunology
Mitochondriën: de sleutel voor nieuwe pijnstillers?

Chronische pijn komt voor bij 20 procent van de bevolking en pijnstillers zijn vaak niet effectief. Het is onbekend welke mechanismen pijn uitzetten en welke falen in patiënten met chronische pijn. In dit project wordt uitgezocht hoe de energiefabrieken van de cel (mitochondriën) zijn betrokken bij het ontstaan van chronische pijn.

•          Shuntaro Yamagishi – Wiskunde
Het vinden van oplossingen voor diophantische vergelijkingen met behulp van moderne getaltheorie

Priemgetallen en de theorie van Diophantische vergelijkingen zijn onderwerpen die van belang zijn voor wiskundigen sinds de oude Grieken. De onderzoeker zal de getaltheorie gebruiken om deze onderwerpen te bestuderen met betrekking tot het vinden van oplossingen voor bepaalde vergelijkingen.