Diederik Stapel was bijna decaan in Utrecht

De UU blijkt te zijn ontsnapt aan de publicitaire rel die de Universiteit van Tilburg te verwerken kreeg. Wetenschapsfraudeur Diederik Stapel was enkele jaren terug een serieuze kandidaat voor het decanaat van de faculteit Sociale Wetenschappen. Eerder ging een transfer naar Utrecht ook al nipt niet door.

Het had weinig gescheeld of Diederik Stapel was in Utrecht bij Sociale Wetenschappen aangetreden als opvolger van decaan Willem Koops. Volgens Koops, die vorig jaar afzwaaide, waren veel bestuurders binnen de UU net als hijzelf enthousiast over het idee de Tilburgse onderzoeker binnen te halen.

Stapel voerde verschillende gesprekken in Utrecht, maar tot een overeenkomst kwam het uiteindelijk niet. Willem Koops, universiteitshoogleraar aan de UU, laat doorschemeren dat het Utrechtse faculteitsbestuur in Stapel uiteindelijk toch meer een onderzoeker zag dan een bestuurder. “We misten bestuurlijk engagement.” Stapel zelf bleek uiteindelijk meerdere ijzers in het vuur te hebben. In 2010 trad hij aan als decaan in Tilburg.

Koops komt met deze ontboezeming in een reactie op het boek De Publicatiefabriek dat de Utrechtse sociaal wetenschapper Ruud Abma vandaag, donderdag, presenteert. Uit deze reconstructie van de Stapel-affaire blijkt dat de UU al een keer eerder het noodlot afwendde. In het midden van het vorige decennium, toen Stapel nog in Groningen werkte, ketste een transfer naar Utrecht ook af.

Koops: “Ik vond en vind dat wij de beste sociaal psychologen van Nederland in huis hebben. Destijds dacht ik dat Diederik Stapel nu net de missende schakel was. Hij werkte veel met modellen uit de communicatiewetenschap en de economie. Ik zag daarin de mogelijkheid om de Utrechtse sociale psychologie meer te doen uitstralen naar andere wetenschapsgebieden.”

Hoewel Stapel wel oren had naar het voorstel, moest Koops uiteindelijk zijn aanbod intrekken. “Ik was als decaan nogal geneigd om mensen te polsen zonder dat er formele vacatures waren. Mijn collega-bestuurders vonden dat ik wel erg solistisch te werk was gegaan. De financiële situatie van de universiteit was op dat moment bovendien verre van rooskleurig.”

Koops weet dat hij zich achteraf gelukkig mag prijzen dat een overgang van Stapel naar Utrecht nooit doorgang heeft gevonden. Er is hem en de universiteit daardoor veel ellende bespaard gebleven. Maar wat overheerst bij Koops, is een gevoel van droefheid.

“De gedachte dat ik met al mijn mensenkennis en bestuurlijke ervaring mij zo heb kunnen vergissen, deprimeert mij. Ik had in de verste verte niet het vermoeden met een fake-wetenschapper van doen te hebben. Hij toonde zich een haarscherp denker, met ongelooflijk creatieve ideeën. Het feit dat hij topbladen als Science om de tuin wist te leiden, bevestigt dat hij dat ook is. Daarvoor moet je toch een ijzersterk theoretisch verhaal hebben. Maar uiteindelijk bleek hij boven alles een crimineel te zijn.”

Na alle onthullingen over de fraudezaken heeft Koops Diederik Stapel niet meer gesproken. Wel las hij het boek Ontsporing dat de gevallen wetenschapper schreef. Daarover publiceerde ex-decaan Koops een venijnige recensie in de Academische BoekenGids waarin hij deze uitgave toch vooral bestempelde als een poging van Stapel zijn straatje schoon te vegen. Een bewerking daarvan verscheen op DUB. “Die recensie leverde toen wel een reactie op van mevrouw Stapel. Die liet weten dat zij toch wel wat ontstemd was.”