Donald Trump: een perfecte narcist voor mijn colleges

Ontwikkelingspsycholoog Sander Thomaes gebruikt Donald Trump regelmatig in zijn colleges. "Mijn onderzoek richt zich met name op narcisme. Er is geen beter voorbeeld dan Trump."

Sander Thomaes lepelt enige eigenschappen van een klassieke narcist op. Een grandioos zelfbeeld. Een enorm opgeblazen ego. Voortdurende behoefte aan aandacht. Een grote drang naar bewondering. En als die bewondering uitblijft, of nog erger, als de narcist kritiek krijgt, slaat hij roekeloos om zich heen.

In zijn eigen onderzoek richt Thomaes zich vooral op narcistische kinderen. Maar onderzoek naar narcisme onder volwassenen is hem allerminst onbekend. Dat onderzoek gaat vooral over narcistische managers en directeuren bij grote bedrijven.

Narcist beschouwt zichzelf als geboren leider
Uit al dat onderzoek komt een zeker patroon naar voren. “Je ziet vaak dat de narcist zichzelf graag als een geboren leider naar voren schuift. En het gekke is, zeker zolang zij nog niet al te bekend zijn binnen het bedrijf: anderen gaan mee in dat beeld. Collega’s beschouwen de narcist dus ook als een goede leider.

Het is de paradox van narcistisch leiderschap. Een paradox omdat de narcist na enige tijd vrijwel altijd wordt uitgekotst door anderen. Want wat blijkt onherroepelijk? De narcist beschikt totaal niet over leiderschapskwaliteiten. Hij denkt bovenmatig veel aan zichzelf, niet aan een publiek belang, niet aan het collectief. En ze hebben zich altijd weer overschat. Dat is wat Trump ook doet: zichzelf overschatten.”

Als Trump wint zal zijn populariteit snel dalen
Toch heeft Trump het al ver geschopt. Nog een stap, en hij is president van Amerika. Thomaes heeft geen glazen bol; hij kan vanzelfsprekend niet voorspellen wat er gebeurt als Trump eenmaal het Witte Huis intrekt. “Maar we weten dat de populariteit van een net aangestelde leidinggevende narcist over het algemeen vrij hard daalt. In Trumps geval zie je het zelfs al binnen zijn eigen partij: daar brokkelt de steun aan hem langzaam af. Zijn populariteit onder alle Amerikanen zal, mocht hij tot president worden verkozen, slinken. Simpelweg omdat ze er achter komen welke donkere trekken hij heeft. Die zijn voor velen overigens al wel duidelijk, maar kennelijk nog niet voldoende voor iedereen.”

Bij verlies gaat hij om zich heen slaan
Veel interessanter vindt Thomaes de vraag wat er gebeurt als Trump de verkiezingen verliest. “We weten van narcisten dat ze bij falen om zich heen gaan slaan. Kinderen zelfs letterlijk. Narcisten geven anderen de schuld van hun falen. In hun ogen zijn ze veelal onheus bejegend. Of heeft de ander vals gespeeld. Niet zelden zeggen ze na kritiek of verlies de meest akelige dingen over de tegenpartij.”

Falende narcist verliest zelfwaardering
Dat is allemaal waarneembaar gedrag. Wat Thomaes heel graag zou willen zien: wat gebeurt er met Trump van binnen bij verlies van de verkiezingen? Hoe zal hij zich voelen?
“Ik denk wel dat hij, als hij daar alleen boven in zijn Trump toren zit, enorm aan zichzelf gaat twijfelen. Want bedenk: een narcist wíl vooral positief over zichzelf denken. Daarmee is niet gezegd dat dat altijd lukt. Als een narcist faalt, dan zie je vaak toch dat de zelfwaardering een knauw krijgt.”

Trump die zichzelf dus een mislukking vindt? “Niet ondenkbaar. Zijn realiteit, zoals dat een klassieke narcist betaamt, bestaat uit winnaars en verliezers. Als hij voor het oog van de hele wereld verliest, gaat dat grote impact op hem hebben. Maar ik denk niet dat we dat te zien krijgen.”