Duitsland slikt fraudebeschuldiging UvA-hoogleraar niet voor zoete koek

De Duitse wetenschappelijke wereld wil niet blindvaren op de Nederlandse beschuldigingen aan het adres van sociaal-psycholoog Jens Förster. Zijn nieuwe werkgever wacht nader onderzoek af, maar wie dat gaat doen is onduidelijk.
Vijf miljoen zou UvA-hoogleraar Jens Förster krijgen voor een prestigieus Humboldt-professoraat aan de Ruhr-Universität Bochum. Maar het feest gaat even niet door: het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) stelde vast dat in zeker één artikel van zijn hand data gemanipuleerd zijn.
Of de gevierde Duitse wetenschapper uiteindelijk aan de slag kan in Bochum, weet de Humboldt-stichting nog niet. Pas toen een Nederlandse journalist vorige week om een reactie vroeg, hoorde de stichting van de beschuldiging. “We gaan nu eerst contact opnemen met de Universiteit van Amsterdam”, aldus een woordvoerder. “Daarna zullen we met Förster overleggen, en als het nodig is leggen we de beslissing om hem vijf miljoen te geven opnieuw voor aan het toekenningscomité.” In de tussentijd volgt geen nader onderzoek naar zijn werk, het comité vergadert pas weer in het najaar van 2014.
Ook de Ruhr-Universität Bochum, waar Förster per 1 juni aan de slag zou gaan, wacht af. De Universiteit van Amsterdam heeft die instelling wel op de hoogte gebracht van het lopende onderzoek, laat rector magnificus Elmar Weiler weten. Förster heeft zijn nieuwe werkgever zelf op de hoogte gesteld van de uitkomst van het eerste onderzoek naar zijn integriteit, dat werd uitgevoerd door een eigen commissie van de UvA. Die concludeerde nog dat datamanipulatie niet bewezen kon worden, maar dat Förster zich wel schuldig heeft gemaakt aan slordigheid, dommigheid of onduidelijkheid (sloppy science, of questionable research practices).
Het LOWI is een stuk stelliger. Het hele (geanonimiseerde) rapport is vanmorgen gepubliceerd, maar de conclusie lag vorige week al op straat: in ten minste één artikel zijn data verzonnen of gemanipuleerd. Door wie en op welke schaal is onduidelijk, omdat de oorspronkelijke data verdwenen zijn. Förster zegt dat de digitale bestanden zijn gewist toen de harde schijf van zijn computer crashte en dat hij tijdens een verhuizing veel van zijn onderzoeksdata heeft weggegooid.
Dat laatste is op zijn minst opvallend, omdat zowel de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening als de regels van de American Psychological Association er geen twijfel over laat bestaan hij die data had moeten bewaren. Dat andere wetenschappers zulke regels misschien ook niet altijd volgen - het verweer van Förster - doet daar niets aan af, schrijft het LOWI in zijn rapport.
Het is gissen of Förster zonder Humboldt-beurs ook een aanstelling krijgt aan de Ruhr-Universität. De instelling neemt geen besluit tot de zaak helemaal gesloten is, laat rector-magnificus Weiler weten. De Universiteit van Amsterdam beschouwt de zaak echter als gesloten. Een woordvoerder: “Als we nieuwe klachten krijgen zullen we die volgens procedure opnieuw beoordelen en onderzoeken. Maar vooralsnog zien we geen reden meer artikelen onder de loep te nemen.”