Europese landen maken wetenschappelijke artikelen gratis toegankelijk

De afspraak zelf dateert al van twee jaar geleden, maar dinsdag brengt een kopgroep van elf landen met steun van de Europese Commissie een nieuwe verklaring naar buiten over de route naar ‘open access’ in de wetenschap. 

Kennis waar iedereen van kan profiteren
Het streven is dat publiek gefinancierd onderzoek voor iedereen gratis toegankelijk wordt bij publicatie. Organisaties als NWO willen niet langer meebetalen aan de peperdure abonnementen op wetenschappelijke tijdschriften en krijgen steun van de politiek.
De overstap naar open access hoeft in principe geen extra geld te kosten en zou zelfs geld moeten besparen. In de wereld van open access verdwijnen de dure abonnementen en betaalt de wetenschap alleen nog voor eenmalige publicatiekosten. Vervolgens kunnen ook buitenstaanders, waaronder het bedrijfsleven, van alle kennis profiteren.

De elf landen zijn streng: zelfs hybride tijdschriften gaan in de ban. Dat zijn tijdschriften die een mengvorm hanteren en zowel in open access publiceren als in de klassieke vorm (abonnement en betaalmuur). Er komt ook een maximumprijs voor de publicatiekosten.

Betaalde tijdschriften helpen nu nog wetenschappelijke carrières vooruit
Het probleem is vooral dat veel gerenommeerde tijdschriften zoals Science en Nature niet geneigd zijn tot open access. Toch blijven ze populair: een publicatie in zulke tijdschriften heeft veel ‘impact’ en helpt wetenschappelijke carrières vooruit.,Dus gaan de Europese wetenschapsfinanciers minder op de impact van die tijdschriften letten, beloven ze dinsdag. Ze willen nieuwe manieren bedenken om de kwaliteit van wetenschappers te beoordelen.

De hoop is dat steeds meer landen aanhaken bij de zogenoemde ‘cOAlition S’. Tot deze coalitie behoren behalve Nederland onder meer het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. De hoofdletters in de naam staan voor ‘open access’ en ‘speed’.

Nederland is een van de voorvechters van open access. Vorig jaar presenteerden de universiteiten, hogescholen en wetenschapsorganisaties een Nationaal Plan Open Science, dat eigenlijk nog verder ging: ook onderliggende data zouden vrij toegankelijk moeten zijn.