Gebruiksvriendelijke apparatuur moet opnemen hoorcolleges UU bevorderen

Het Facilitair Service Centrum (FSC) werkt op dit moment aan een universeel systeem dat het opnemen van hoorcolleges toegankelijker en efficiënter moet maken. Deze nieuwe dienst wordt in 35 grotere hoorcollegezalen geïnstalleerd. Het project heeft de naam Geautomatiseerd Opnemen gekregen, zegt afdelingshoofd FSC Projectenbureau Richard van Vliet. “Het woord ‘geautomatiseerd’ verwijst naar het huidige ontwerp. Als een docent aangeeft dat hij zijn college wil laten vastleggen, start de opname automatisch bij aanvang van het college. Als de docent de opname heeft goedgekeurd kan hij die met een bepaalde groep studenten delen.”

Uit een enquête die eind 2018 onder docenten en studenten werd gehouden over de voor- en nadelen van het opnemen van hoorcolleges, blijkt dat 78 procent van de ondervraagde studenten het terugkijken van het college het grootste voordeel vindt, zegt Van Vliet. “Daarna volgden de groeiende invloed op het indelen van tijd (18 procent) en het niet meer hoeven bijwonen van colleges (4 procent). Docenten zien laatstgenoemde al gauw als risico. Echter, het betreft maar een klein percentage studenten dat verwacht nooit meer naar college te gaan.”

Eenvoudige techniek moet docenten over de grens trekken
Sinds Lecturenet in 2009 van start ging, hebben docenten de mogelijkheid om hoorcolleges op video vast te leggen. Geschat wordt dat er op dit moment ongeveer honderd van de ruim 2200 docenten die aan de universiteit zijn verbonden, gebruik maken van de dienst. Jaarlijks worden er ruim vijfhonderd opnames gemaakt. De video kan in eigen beheer worden opgenomen, maar de docent kan ook een technisch team vragen dit te doen. Met het installeren van de nieuwe apparatuur hoopt de universiteit dat meer docenten hun colleges gaan opnemen, zegt Renée Filius, hoofd onderwijs van de Directie Studenten, Onderwijs & Onderzoek: “Het opnemen van hoorcolleges wordt beschouwd als service aan studenten. Belangrijke functies zijn herhaling en verduidelijking van de lesstof. Uit evaluaties blijkt dat studenten hier vooral gebruik van maken bij complexe of onduidelijke presentaties of vlak voor een toets.”

Verder worden deze opgenomen hoorcolleges volgens Filius regelmatig ingezet om extra steun te bieden aan studenten met een functiebeperking of handicap. Filius: “De grootte van deze groep wordt vaak onderschat; zo heeft ongeveer 20 procent van de studenten aan de universiteit een beperking.” Ook studenten van buitenlandse afkomst die de taal niet goed machtig zijn, hebben volgens Filius baat bij herhaling van de studiestof die de weblectures mogelijk maakt, evenals Nederlandse studenten die vanwege een uitwisseling of stage in het buitenland verblijven en daarom niet persoonlijk aanwezig kunnen zijn in de collegezaal. Ook voor docenten kan het terugkijken van hun hoorcolleges nuttig zijn zegt Filius. “Men kan opnamen van hoorcolleges gebruiken om eigen onderwijs te bekijken en te evalueren, of om er relevante stukken uit te knippen, te bewerken en beschikbaar te stellen.”

Alle uitleg nog eens vers in 't hoofd voor een tentamen
Hoewel nog niet bekend is wanneer het nieuwe opnamesysteem geïntroduceerd wordt, hopen studenten Irene en Jesper dat veel docenten gebruik gaan maken van het systeem. Zij kijken graag een college terug. Derdejaars Biologie Irene doet dit vooral als ze aan het leren is voor een tentamen. “Dan heb je alle informatie nog een keer vers in je hoofd met alle uitleg erbij. Tijdens het college maak ik wel aantekeningen, maar ik kan lang niet alles opschrijven. Docenten gaan vaak snel door de stof heen tijdens colleges, en lang niet altijd staat er ook tekst op de slides. Bij docenten die hoorcolleges niet opnemen, mis ik altijd wel een deel van de stof of begrijp ik een concept net niet helemaal als ik leer voor de tentamens.” Masterstudent Computing Science Jesper kijkt gemiddeld één keer per studieperiode een hoorcollege terug. “Dit doe ik als ik een college heb gemist of als ik bij het teruglezen van de PowerPoint bepaalde slides niet begrijp.”

Irene en Jesper beschouwen het terugkijken van hoorcolleges als een handig hulpmiddel, maar merken dat hun docenten hun colleges niet vaak opnemen. Irene: “In mijn eerste studiejaar nam ongeveer de helft van de docenten hoorcolleges op. In mijn tweede jaar werd dit helaas nog maar door een paar docenten gedaan. Ik zit nu in mijn derde jaar en heb het idee dat er dit jaar zeer weinig tot geen colleges worden opgenomen.” Jesper: “Ik ben nog maar kort bezig met mijn master mar ik heb nog geen enkele docent een opnamesysteem zien gebruiken. Op mijn bachelor was het een uitzondering als er werd opgenomen, maar als dit gebeurde, keek ik de beelden wel terug. Ik zou het fijn vinden als er vaker hoorcolleges worden opgenomen.”

De twee studenten zeggen niet een college te skippen als ze weten dat het wordt opgenomen. Irene: “Het terugkijken van hoorcolleges helpt veel studenten bij het goed begrijpen van soms lastige stof.” Jesper: “Ik sla nooit een hoorcollege over met de intentie om het later terug te kijken. Er is altijd een andere reden waarom ik een college mis.”

Opgenomen hoorcolleges verrijken het onderwijs
Op de faculteit Diergeneeskunde worden hoorcolleges vrijwel standaard opgenomen, zeggen docenten Lisa Dietz en Jillis van Maaren. Ze zijn tevreden over de huidige mogelijkheden maar juichen verbeteringen toe. Zij zien vrijwel alleen maar voordelen van het opnemen van colleges voor zowel de studenten als het onderwijs.

Dietz: “Ik geef zes tot zeven hoorcolleges in een studiejaar en die neem ik altijd op. Wij docenten willen veel informatie kwijt in 45 minuten en dan mis je soms weleens wat als student.” Het kunnen terugkijken van een college helpt bovendien studenten die makkelijker leren door te luisteren dan te lezen, zegt collega Van Maaren: “Studenten kunnen de stof natuurlijk terugvinden in boeken, maar het kunnen luisteren naar een docent biedt aansluiting bij een andere leerstijl en biedt ook een ander perspectief, dan een boek.”

Andere voordelen zijn de herhaling en het feit dat studenten niet meer constant bezig zijn met het maken van aantekeningen, maar echt aan het luisteren zijn, zegt Van Maaren. “Wat bedoelt de docent nu echt? De details van het college kunnen de studenten dan terugkijken.” Ook kunnen studenten hun onderwijs naar eigen tijd en inzicht plannen, zegt ze. “Wordt een college aan het eind van de middag gegeven, maar is je concentratie dan echt op? Ga lekker ontspannen en kijk het later op de avond of de volgende ochtend terug, wanneer je weer fris bent.”

De opgenomen colleges kunnen bovendien zorgen voor verlichting van de werkdruk als een collega afwezig is, zegt Van Maaren. “Een opname van het hoorcollege uit het voorgaande jaar kan dan gebruikt worden ter compensatie. Ook binnen de planning van een cursus kan daarvoor gekozen worden: niet alle hoorcolleges worden nog 'live' gegeven, sommige staan alleen online.” En ook om het eigen onderwijs te verbeteren, helpen de opgenomen colleges. Dietz: “Ik kan mijn eigen colleges van voorgaande jaren beluisteren, zodat ik weet hoe ik specifieke lesstof destijds overbracht aan studenten.” Van Maaren vindt dit ook erg handig, en geeft aan dat een docent zich wel moet realiseren dat dit ook confronterend kan zijn. “Soms blijk je zaken nog weleens wat krom - of misschien zelfs fout -  uit te leggen.” Ze vindt het daarom belangrijk dat docenten zich realiseren dat online materiaal eeuwig vindbaar blijft: “Je moet dus goed opletten op wat je (inhoudelijk) zegt, maar zeker ook hoe je dingen uitlegt.”