Geen adviescommissie voor ‘gevaarlijk’ onderzoek

De regering kan publicatie verbieden van onderzoek dat terroristen in de kaart speelt. Maar wetenschappers moeten zelf inschatten hoe groot die kans is. “De onzekerheid blijft”, reageert wetenschapsgenootschap KNAW.

Twee jaar geleden ontdekte viroloog Ron Fouchier dat het vogelgriepvirus eenvoudig veranderd kan worden in een virus dat door de lucht overdraagbaar is. Die kennis zou terroristen op ideeën kunnen brengen, vreesde het ministerie van Buitenlandse Zaken, dus moest Fouchier een exportvergunning aanvragen.

Het ministerie verbood hem aanvankelijk om zijn resultaten te publiceren, maar na een heleboel geharrewar kreeg hij alsnog toestemming.

Om zulke onduidelijkheid in de toekomst te voorkomen, stelde de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) twee jaar geleden voor om een aparte ‘adviescommissie biosecurity’ in het leven te roepen. Daar zouden wetenschappers al in een vroeg stadium kunnen informeren of ze een exportvergunning moeten aanvragen.

Na twee jaar komt het kabinet nu met een reactie op dat advies. Die laat zich kort samenvatten: een aparte adviescommissie is niet nodig, schrijven staatssecretaris Sander Dekker van Wetenschap en minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel. Onderzoekers kunnen terecht bij het bureau biosecurity van het RIVM en bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Teleurstelling
Navraag bij het ministerie van Buitenlandse Zaken leert dat er in 2014 en 2015 nul exportvergunningen zijn aangevraagd voor wetenschappelijke publicaties. Toch vindt Erik van de Linde van de KNAW de kabinetsreactie “heel erg jammer. Het heeft niet alleen lang geduurd voor we een reactie kregen, het kabinet gaat ook niet mee met ons advies.”

Wetenschappers hebben nu geen kans om tijdig te peilen of ze gevoelige resultaten nu wel of niet mogen publiceren. “In de reactie wordt verwezen naar Buitenlandse Zaken, het bureau biosecurity van RIVM, of naar de biosafety officer van instellingen zelf. Maar als je één adviescommissie biosecurity hebt, is het duidelijk waar de expertise ligt. Ik verwacht niet dat er bij buitenlandse zaken veel kennis is van virusmutaties.”