Geld is de beste waardering voor Nederlandse wetenschap

KNAW-president Robbert Dijkgraaf droeg gisteren het stokje over aan zijn opvolger Hans Clevers. Beiden benadrukten in hun speech het grote maatschappelijk belang van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.
Bij zijn afscheid als president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen werd Dijkgraaf gisteren benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Demissionair premier Rutte zei er trots op te zijn dat een Nederlander directeur wordt van het prestigieuze Institute for Advanced Study. “Daarmee bevestigt Robbert als het ware zijn eigen gelijk, namelijk dat de Nederlandse wetenschap het absoluut en relatief uitzonderlijk goed doet – een boodschap die hij als KNAW-voorzitter bij voortduring uitdroeg.”
Toch maakte Dijkgraaf de balans van zijn presidentschap “met gemengde gevoelens” op. Hij haalde een van zijn favoriete anekdotes van stal: “Toen Leonid Brezjnev gevraagd werd in één woord samen te vatten hoe het met de Sovjet-Unie ging, was zijn antwoord: ‘Goed.’ Toen hem vervolgens werd gevraagd wat zijn antwoord zou zijn als hij twee woorden mocht gebruiken, vervolgde hij: ‘Niet goed.’”
Er zijn de afgelopen jaren opnieuw geweldig prestaties geleverd door Nederlandse wetenschappers, die overal in de wereld hoog worden aangeslagen. Maar het gaat ook ‘niet goed’. “Het is ons vooralsnog niet gelukt om die uitstekende prestaties in voldoende maatschappelijk en politiek draagvlak en daarmee in concrete, financiële steun te vertalen. Als we deze trend niet ombuigen, kunnen we de komende generaties slechts een bleke toekomst voorhouden. Juist bij jonge onderzoekers heerst nu grote existentiële angst: is er wel plaats voor mij?”
Hij vond het “zuur” te moeten constateren dat landen als Zweden, Denemarken, Finland en met name Duitsland, die vaak als voorbeeld dienen om hun inspirerende wetenschaps- en innovatiebeleid, zich ook in de huidige crisis positief onderscheiden van Nederland. “Ik zou willen zeggen: dames en heren politici, hoeveel bewijs verlangt u nog?”
Dijkgraafs opvolger Hans Clevers sloot zich daarbij aan in zijn speech. De publiek-private samenwerking in de zogenoemde topsectoren, waar het kabinet op inzet, zorgt volgens hem slechts voor innovatie op korte termijn. “Zonder fundamenteel onderzoek valt die pijplijn snel droog.” Hij verwees naar de recente waarschuwing van de Europese Commissie die reageerde op de afspraken in het Lenteakkoord: “Neglecting basic research in favour of applied research may well harm the long-term growth prospects of the economy.”
Toch sloot hij zijn speech optimistisch af: “Nog steeds staat de Nederlandse wetenschap in de top vijf. Misschien moeten we aan onszelf toegeven – en dat is niet erg Nederlands – dat wij Nederlanders begiftigd zijn met een special talent voor wetenschap. Met wat financiële steun in de rug worden wij gemakkelijk wereldkampioen.”