Genenpaspoort op De Beschaving

Het kost nu nog een slordige tienduizend euro om er eentje te krijgen, maar dan weet je ook of je over dertig jaar kanker, reuma of een hartaanval krijgt. Of niet? Genoombioloog Edwin Cuppen spreekt hierover op de Bestuiving, tijdens het festival de Beschaving op 30 juni in de Botanische tuinen van de UU. 
Over een paar jaar kan iedereen een overzicht laten maken van zijn genetisch materiaal  - een genenpaspoort dus. In het genenpaspoort kun je dus zien of je aanleg hebt voor ziektes zoals kanker of hart- en vaatziekten. Edwin Cuppen is hoogleraar humane Genetica bij het UMC Utrecht en zal tijdens festival de Bestuiving de beloftes en dilemma’s van het genenpaspoort bespreken. Want hoe veelbelovend het paspoort ook klinkt, het is een misverstand om te denken dat je de ‘voorspelde’ ziektes ook echt gaat krijgen.
“Soms kan één afwijkend gen iemand ziek maken, maar meestal zijn er veel meer verschillende genen in het spel, bijvoorbeeld bij kanker. Het hangt af van de hoeveelheid afwijkende genen, of iemand daadwerkelijk kanker krijgt”, zegt Cuppen. Volgens de hoogleraar zijn de getallen en kansen die afleesbaar zijn in de genen zo klein, dat er vaak slecht een voorspelling is te doen. “En naast de genen spelen ook andere factoren mee bij de aanleg voor ziekten, zoals roken, drinken, eten, en sporten.”
Er zijn ook ethische dilemma’s. Tegenstanders zien het genenpaspoort als het schikbeeld van Big Brother. Enkele scenario’s: geweigerd worden bij een voetbalclub om dat er ‘agressie’ in je genen zit. Worden afgewezen voor een baan omdat in je genenpaspoort staat dat je gevoelig bent voor hartproblemen. Een verzekering die je niet wil aannemen omdat kanker in de familie zit. Het paspoort geeft privacygevoelige informatie prijs die ook nadelig kan uitpakken. Volgens Cuppen loopt het echter zo’n vaart niet. “Omdat de voorspellingen zo wankel zijn, hebben ze maar een zeer beperkte persoonlijk waarde.”
Alle voorbehouden terzijde, het genenpaspoort zal zijn nut zeker bewijzen bij de behandeling van ziektes, zoals kanker, denkt Cuppen. “Elke kankertumor heeft een eigen vingerafdruk, een dna-barcode. Op dit moment worden er voor elke persoon dezelfde medicijnen gebruikt voor dezelfde type tumor, maar het komt vaak voor dat deze medicijnen niet ‘passen’ bij de individuele verschillen in het dna van de tumor. Met kennis over de genen van de tumor, kunnen we genetische informatie toevoegen wanneer we een behandeling kiezen. Hierdoor krijgt elke patiënt een persoonlijke behandeling met de pil met de meeste kans op effect. Dit voorkomt dat patiënten onnodige medicatie krijgen, - met alle bijwerkingen van dien -  die toch niet zal aanslaan.”
Cuppen is erg benieuwd hoe zijn publiek zal reageren tijdens zijn lezing op de Beschaving. “Het is een omstreden onderwerp. Veel mensen zijn bang voor het genenpaspoort omdat het zo dichtbij henzelf komt. Ik wil ze laten inzien dat angst nergens voor nodig is, en kennis over de genen juist baandoorbrekend kan zijn in medisch onderzoek en de effectiviteit van behandelingen.”
De lezing ‘het genenpaspoort: glazen bol in goede en slechte tijden’ maakt onderdeel uit van het Festival de Beschaving, dat wordt gehouden in de botanische tuinen van de Universiteit Utrecht op 30 juni 2012. DUB stelt 2 x2 vrijkaartjes voor het Festival ter beschikking.