Grensoverschrijdend gedrag in Vlaams hoger onderwijs

Het is in Vlaanderen nieuws zoals The Voice of Holland en Ajax dat hier zijn. Eind januari is een 49-jarige hoogleraar archeologie van de Vrije Universiteit Brussel ontslagen. Er waren al jarenlang klachten over hem.

Voormalige studentes vertellen verhalen over zijn toenaderingen. Hij vroeg onder meer naar hun seksuele fantasieën. Als ze hem afwimpelden, dreigde hij hun carrières te torpederen. Ook daalden dan hun cijfers voor mondelinge tentamens.

Meer dan tien jaar geleden stapten enkele studentes voor het eerst naar de universiteit met klachten over de onderzoeker. Het leidde tot niets en de man maakte zelfs promotie. De hoogleraar spreekt zelf van “roddels en onbevestigde geruchten”, schrijft De Morgen.

Het lijkt een breder probleem. In het kielzog van dit nieuws kwamen ook aan de universiteiten van Gent en Leuven klachten over medewerkers naar boven en aan een Brusselse kunstacademie speelt een soortgelijke affaire.

Terechte vragen
In Gent heeft een studente Informatica geprobeerd wangedrag van een medewerker aan de kaak te stellen, die examenvragen aanbood in ruil voor seks. De rector bevestigt op de website dat zij “onredelijk lang heeft moeten wachten op antwoorden op haar terechte vragen”. Er zijn bovendien fouten gemaakt in de procedure.

Ook de KU Leuven erkent dat er grensoverschrijdend gedrag is gemeld. Met de betrokken onderzoeker en de onderzoeksgroep zou een tweejarig ‘remediëringstraject’ zijn gevolgd. Daarna zouden er geen klachten meer zijn binnengekomen.

Aan de kunstacademie LUCA School of Arts is een docent op non-actief gezet. De docent werkte er nog maar net en gaf alleen online les. De problemen speelden bij zijn vorige werkgever, een kunstacademie in Londen. Eerst wilde de decaan er niets mee doen: het speelde immers ergens anders. Maar nu wil men “de rust bewaren” en mag hij voorlopig geen lesgeven.

Kantelmoment
Dat laatste is misschien een teken van een cultuuromslag. Hoogleraar sociale wetenschappen Patrizia Zanoni (Universiteit Hasselt) ziet in elk geval een kantelmoment. “Je hebt een aantal gevallen gehad in andere sectoren. Dan wordt dat bespreekbaar, niet meer getolereerd. En dat zorgt er dan voor dat slachtoffers meer naar boven komen, wat hen als groep sterker maakt.”

De drempel is hoog om problemen te melden, vindt hoogleraar fiscaal recht Michel Maus van de Vrije Universiteit Brussel, tevens ombudsman van zijn faculteit. Aan zijn universiteit kun je bijvoorbeeld mailen, maar dat klinkt nogal anoniem: waar komt die klacht terecht? Ook een ombudspersoon aan een faculteit vindt hij zelf niet ideaal. Je kunt beter iemand hebben die wat verder van de universiteit af staat.

Dinsdag werd bekend dat er in Vlaanderen een onafhankelijk meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag komt. Zo’n meldpunt is er eigenlijk al, maar dat weet niemand te vinden. De Vlaamse minister van Samenleven Bart Somers wil daarom een meldpunt in een nieuw Mensenrechteninstituut.

Het is overigens in Vlaanderen niet de eerste keer dat zulk nieuws naar buiten komt. Er stapte in 2018 bijvoorbeeld een politicus en hoogleraar aan de Universiteit Hasselt uit een verkiezingsrace wegens beschuldigingen.

Nederland
In Nederland zijn de afgelopen jaren ook zulke verhalen opgedoken. Studenten van de UvA Amsterdam protesteerden een jaar geleden vanwege een gebrek aan sociale veiligheid bij de faculteit Geesteswetenschappen. Ook aan de kunstacademies en de toneelscholen speelden zaken.

Toch zag de vorige minister van Onderwijs, Ingrid van Engelshoven, geen reden voor ingrijpen. Ze wilde bijvoorbeeld geen universitaire ombudsfunctie in de wet opnemen. De instellingen waren zelf goed bezig, was haar indruk. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen onderzoekt machtsmisbruik in de academische wereld. Dat rapport wordt binnenkort verwacht.