Hoe HDTV aan zijn langzame opmars begon

Er is een grote kans dat er bij u thuis een fikse flatscreen staat. En met een beetje geluk ziet u zo regelmatig programma’s in high definition. Wie heeft eigenlijk bedacht dat we met zijn allen HDTV moeten kijken?

Communicatiewetenschapper Eva Baaren (30) promoveerde dinsdag met haar proefschrift Seeing the bigger picture op het onderwerp. HDTV bestaat al sinds de jaren negentig en is in digitale vorm sinds een jaar of zeven aan een zeer moeizame opmars bezig. Aanvankelijk leken weinig partijen op deze innovatie te wachten. Een acute vraag naar betere beeldkwaliteit vanuit de consument was er in elk geval niet.

Ook Baaren keek zelf in 2006, toen ze aan het onderzoek begon, nog naar een oude beeldbuis met een analoog signaal. “Een wit geverfd exemplaar. Dat zwart vond ik niks.”

Haar onderzoek, dat er kwam door financiering van het ministerie van Economische Zaken, draaide om de vraag hoe het proces van de invoering van HD verliep. Terwijl dit samenspel tussen overheid, elektronicaproducenten, mediamakers, distributeurs én kijkers in volle gang was, kon Baaren het verloop al boekstaven. 

Waarom moesten we met zijn allen aan de HDTV?

 Natuurlijk is het belangrijker om te eten te hebben, dan om nog scherpere beelden te hebben. Er zit iets onvermijdelijks in de komst van HDTV. Maar dat valt wel te verklaren. Wij zien de meerwaarde van televisie al sinds het begin als mogelijkheid om vanuit je luie stoel ergens live bij te kunnen zijn. Een scherper beeld draagt bij aan dat idee en wordt daarom als een verbetering gezien.”

Uit je onderzoek blijkt dat er weinig echte voortrekkers te vinden waren.
“HDTV is er vooral ondanks alles gekomen. Voordat mensen thuis HDTV programma’s konden kijken, moesten producten, omroepen en kabelmaatschappijen veel technische veranderingen doorvoeren. Ook moesten consumenten naast een HD-ready toestel een digitaal HD-pluspakket én een decoder aanschaffen. Er waren vele drempels: bij consumenten was er geen acute vraag, omroepen hadden weinig geld en een gebrek aan HD producties, distributeurs waren vooral druk bezig met andere dingen zoals video on demand, en de overheid hield zich vanuit een neoliberaal idee het liefst afzijdig.”

Waarom kwam het er dan toch van?
“Omdat de elektronicaproducenten zijn gaan inzetten op labels. Zij zagen HDTV internationaal aankomen en wilden daar op inspelen. Loop de Mediamarkt binnen en er staat overal ‘HD’ op. Dat deden ze ook met de producten voor de mediamakers, door professionele camera’s te verkopen die HD-proof waren. Zo is van alle kanten het idee ontstaan dat HDTV er wel ging komen.”

Toch is HDTV ook geen doorslaand succes te noemen. Er keek in 2006, toen Baaren met haar onderzoek begon, nog praktisch niemand in high definition. In 2010 was dat nog altijd maar een kwart van de mensen. “Maar het is inmiddels geen issue meer of het er gaat komen,” zegt Baaren, “het is er.”

Dat is niet te danken aan de rol van het ministerie. Baaren: “De overheid heeft een foutje gemaakt. Ze heeft tot twee keer toe subsidieverzoeken van de omroepen afgewezen. De tweede keer deed de overheid er anderhalf jaar over om tot die beslissing te komen. Vanuit neoliberale ideeën wilde het ministerie alleen ingrijpen als het echt niet anders kon. Maar aan de andere kant zagen ze het als hun taak om innovatie te stimuleren. Zo ontbrak er een eenduidig kader van waaruit besluiten genomen konden worden.”

Wat waren de gevolgen van deze houding van overheid?

Een internationale voortrekkersrol is door de trage beslissingen in Den Haag misschien aan onze neus voorbij gegaan. De facilitaire bedrijven die bij grote internationale evenementen zoals de Tour de France en het EK voetbal worden ingeschakeld, komen niet uit Nederland. De publieke omroepen kregen uiteindelijk wel financiële ondersteuning van de kabelmaatschappijen, maar dat kwam pas nadat er duidelijkheid was gekomen vanuit de overheid.”

Zijn er verliezers in dit verhaal?
“Die zijn er niet veel, de hele tv-keten van producenten tot kijkers bestaat immers nog. HDTV had er wel veel sneller kunnen zijn. Nu hebben veel mensen lang geen HD kunnen zien op hun reeds aangeschafte dure toestellen, al was lang niet iedereen zich daarvan bewust. En er wordt nog steeds onnodig in standard definition uitgezonden, zoals bij Ajax–Manchester United vorige week.”

Kijk je zelf inmiddels wel HD?
“Ja, toen ik ging samenwonen wilde mijn vriendje en ik een grotere TV. Hij heeft uiteindelijk een behoorlijk grote uitgezocht. Het analoge beeld was daarna zo slecht dat we in elk geval een digitaal abonnement wilden. Gezien mijn onderzoek vonden we dat we er dan ook een HD-pakket bij moest nemen. Dat was toen nog best een stap omdat we er apart voor moesten betalen. Sinds 2011 zitten HD-zenders bij de meeste kabelmaatschappijen in het standaard digitale pakket. Dat werd ook wel eens tijd.”