Hoger onderwijs overtreedt wet met bindend studieadvies

Vrijwel alle hogescholen en universiteiten stellen strenge eisen aan hun eerstejaars studenten. Die moeten een bepaald aantal studiepunten behalen en anders worden ze weggestuurd van de opleiding. Dat laatste heet – nogal lelijk – een negatief bindend studieadvies.

Maar de onderwijsinstellingen zijn “aan de haal gegaan” met het bsa, zegt de zeventigjarige onderwijsrechter Ben Olivier.

Uit een serie uitspraken van het College van Beroep voor het Hoger Onderwijs sinds 2014 blijkt inderdaad dat onderwijsinstellingen zo streng zijn geworden dat ze massaal de wet overtreden. Het oordeel van de rechters dringt maar langzaam door.

Het probleem
Veel opleidingen zeggen na het eerste studiejaar: je hebt genoeg punten behaald en mag verder met de opleiding, maar dan moet je wel in het tweede jaar de rest van je propedeuse afmaken. Dat mag echter niet van de wet.

De opleiding krijgt volgens de rechters maar één kans om een advies te geven. Als een student na het eerste studiejaar te horen krijgt dat hij verder mag, dan kunnen daar geen nadere voorwaarden meer aan worden verbonden.

In 2014 won een student een rechtszaak van de Hogeschool van Amsterdam en sindsdien hebben de rechters dit punt een paar keer herhaald. Toch gebeurt het nog steeds. De Rijksuniversiteit Groningen doet het bijvoorbeeld, en de Hogeschool van Amsterdam heeft het beleid ook nog altijd niet aangepast.

Om het probleem te omzeilen geven sommige instellingen een ‘aangehouden studieadvies’ (bijvoorbeeld de TU Delft ). Ze zeggen eigenlijk: we wijzen je nog niet af, maar dat kunnen we alsnog doen wanneer je niet snel genoeg je propedeuse behaalt.

Maar in 2015 hebben de rechters ook daar een streep doorgehaald in een zaak tegen de Haagse Hogeschool. Een student behaalde vijftig punten van de propedeuse en mocht verder. In het tweede jaar werd hij alsnog weggestuurd omdat hij de overige tien punten niet had behaald. In strijd met de wet, oordeelden de rechters.

Eén kans op bsa
Kortom, opleidingen krijgen maar één kans om een student een studieadvies te geven. Ze mogen tussentijds wel waarschuwen (en zijn dat zelfs verplicht), maar ze mogen niet twee keer oordelen. Ze mogen hooguit besluiten om het advies uit te stellen zolang de propedeuse niet is behaald.

Dit speelt ook mee in de beslissing van de Universiteit Leiden om een omstreden experiment te staken met het bindend studieadvies voor tweedejaars. De universiteit had een ingewikkelde rechtszaak verloren.

Die ging over een Leidse student die genoeg vakken van de propedeuse behaald had en door mocht naar het tweede jaar. Hij kreeg dus een positief bsa. Maar aan het eind van het tweede jaar had hij de laatste tentamens van zijn propedeuse nog niet behaald en moest hij alsnog vertrekken. Dat zou het idee achter het experiment zijn: studenten moesten ook in het tweede jaar het tempo erin houden.

Nee, zeggen de rechters. Je mag iemand wegsturen (of niet) in zijn propedeuse, maar daar krijg je maar één kans voor. Leiden kreeg in het experiment slechts de ruimte om een student weg te sturen die te weinig punten van zijn tweede studiejaar behaalt. Maar je mag die twee studiejaren niet door elkaar gooien. Je mag van de rechter niet positief oordelen over de voortgang in het eerste studiejaar en later alsnog negatief. De student had weliswaar zijn laatste propedeusevakken nog niet behaald, maar daar mag de universiteit niets meer van zeggen.

De Universiteit Leiden heeft hieruit consequenties getrokken. Of andere onderwijsinstellingen volgen, moet nog blijken.