Hoog collegegeld: waren de rechters partijdig?

Zijn ze slechte verliezers of hebben ze gewoon gelijk? Medewerkers van de stichting SCAU suggereren dat de Hoge Raad partijdig was in een zaak over torenhoge collegegelden.

Een jarenlange rechtszaak tegen acht universiteiten – met verstrekkende gevolgen voor het hele hoger onderwijs – is tot een einde gekomen. Dankzij een arrest van de Hoge Raad kunnen universiteiten en hogescholen voorlopig hoge collegegelden blijven heffen voor ‘tweede studies’.

De overheid betaalt alleen nog maar voor de eerste bachelor- en masteropleiding van studenten, zodat ze voor hun tweede opleiding het instellingstarief moeten betalen van veelal duizenden euro’s. De Stichting Collectieve Actie Universiteiten (SCAU) wilde dat de civiele rechter zich over de redelijkheid van de tarieven zou buigen, maar dat gaat niet gebeuren: de Hoge Raad verwijst de stichting door naar onderwijsrechter CBHO.

De stichting is zo verbaasd over de uitspraak, dat voorzitter Cees Zweistra partijdigheid vermoedt. Volgens hem is de vice-president van de Hoge Raad bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit, terwijl die universiteit partij is in de rechtszaak: “Hij moet over zijn eigen werkgever oordelen.” Een van de andere raadsheren werkte jarenlang voor het advocatenkantoor dat de universiteiten in deze zaak bijstaat: Pels Rijcken & Drooglever Fortuyn.

De Hoge Raad verwerpt de kritiek. “De griffie deelt de rechters willekeurig in”, zegt een woordvoerder. “En als iemand zich verschoont, wordt er willekeurig weer een volgende rechter ingedeeld.”

Maar het was deze keer niet nodig dat een rechter zijn beurt voorbij liet gaan. Vicepresident Floris Bakel is sinds 1 januari 2013 geen hoogleraar meer, aldus de Hoge Raad. Hij staat alleen per abuis nog op de website van de VU vermeld.

Raadsheer Gerbrant Snijders werkte inderdaad jarenlang voor advocatenkantoor Pels Rijcken & Drooglever Fortuyn. “Maar daar hebben we een regel voor”, aldus de woordvoerder van de Hoge Raad. “Als iemand van een advocatenkantoor komt, doet hij drie jaar lang geen zaken waarbij dat kantoor betrokken is. Snijders stapte in 2011 over naar de Hoge Raad, dus tot en met 2014 behandelde hij geen zaken van zijn voormalige kantoor.”

Zweistra geeft het nog niet op. “Misschien dat er in de vermeende partijdigheid van de rechters nog een grond ligt om iets aan die uitspraak te doen”, overweegt hij. “Maar daar kan ik nog niet op vooruitlopen.”

Hij hoopt dat de politiek zich met de zaak wil bemoeien. “Er is nog steeds geen goed inhoudelijk oordeel over de hoogte van het collegegeld voor tweede studies. De universiteiten proberen de principiële discussie uit te stellen door tot aan de Hoge Raad te procederen.”

Waarschijnlijk gaat hij alsnog de weg via onderwijsrechter CBHO bewandelen. Die heeft in het verleden uitspraken gedaan die niet zo gunstig lijken voor de stichting, maar Zweistra (“Het ligt niet zwart-wit”) ziet nog altijd mogelijkheden.