Hoogleraren bezorgd over afhankelijkheid UU van big tech

De Utrechtse hoogleraren Albert Meijer (Publieke Innovatie) en José van Dijck (Media en Digitale Samenleving) hebben in een open brief aan het universiteitsbestuur hun zorgen geuit “over de toenemende afhankelijkheid van de Universiteit Utrecht van de diensten van bigtechbedrijven (met name Microsoft, Google, Amazon)” voor het onderzoek, onderwijs en administratie. 

Een bijbehorende petitie, waarin het universiteitsbestuur wordt opgeroepen om wat aan de digitale afhankelijkheid te doen, is in een aantal dagen al meer dan tweehonderd keer ondertekend. 

De Universiteit Utrecht (UU) is volgens de hoogleraren vooral afhankelijk van Microsoft Office 365. UU’ers gebruiken het programma onder meer om te e-mailen en videobellen, voor het schrijven en delen van documenten, het maken van presentaties en voor dataopslag. Deze afhankelijkheid zorgt voor “kwetsbaarheden, vooral in het licht van een snel veranderende geopolitieke situatie”. 

Veiligheid en privacy
Volgens Meijer en Van Dijck hebben de bigtechdiensten “aanzienlijke veiligheids- en privacyrisico’s”. Om toegang te krijgen tot de diensten is authenticatie verreist die via trans-Atlantische verbindingen loopt. Deze zou door “willekeur van de Amerikaanse overheid kunnen worden verbroken”.

Het zou volgens de twee hoogleraren verstrekkende gevolgen hebben voor onderzoekers als hen de toegang tot Microsoft wordt ontzegd. “In een dergelijke situatie zou al het onderzoek en onderwijs onmiddellijk tot stilstand komen. We verliezen ook de controle over onze gegevens.”

Gegevens van Europese gebruikers
“Microsoft en andere bedrijven, wier diensten we afhankelijk zijn, kunnen wettelijk verplicht worden om onze communicatie, documenten en gevoelige (persoonlijke) gegevens te delen met Amerikaanse instanties.”

Door de Cloud Act kan de Amerikaanse overheid via een bevelschrift of dagvaarding technologiebedrijven dwingen gegevens van gebruikers te verstrekken, ook al worden die gegevens bewaard in Europa. 

“Het feit dat de gegevens worden opgeslagen op Europese servers biedt geen (wettelijke) bescherming”, stellen de hoogleraren. “Alle bescherming die zou worden geboden kan zonder transparantie worden omzeild door Amerikaanse autoriteiten.” 

Democratie
Meijer en Van Dijck vinden dat de “afhankelijkheid van big tech fundamenteel op gespannen voet staat met publieke waarden als vrijheid, onafhankelijkheid, autonomie en gelijkheid”. 

De hoogleraren willen dat het universiteitsbestuur meer gaat investeren in “lokale expertise” door bijvoorbeeld gebruik te gaan maken van een eigen mailserver. Ook adviseren ze om met andere Europese universiteiten, met name in Duitsland en Frankrijk, samen te werken “aan een autonome academische IT-infrastructuur”.