Israëlische wetenschapper geweerd van Atgender-congres in UU-gebouw

De Israëlische wetenschapper en activist Rachel Levi Herz zat in de organisatie van het congres van The European Association for Gender Research, ofwel Atgender, en wilde dat er gesproken werd over een samenwerking van Palestijnse en Israëlisch-joodse wetenschappers en studenten, die ernaar streven om de oorlog in Gaza te beëindigen. 

Maar na maandenlang werk, vroeg het bestuur van Atgender haar plotseling om het werk neer te leggen. Het bestuur vond het een probleem dat ze bij de Israëlische Bar-Ilan Universiteit werkt, zo blijkt uit een briefwisseling in handen van DUB tussen het bestuur van Atgender en de Israëlische wetenschapper.

Rachel Levi Herz Foto: eigen foto

Atgender, is een samenwerkingsverband van instanties, wetenschappers, activisten en mensen uit de praktijk, die zich bezighoudt met onder meer vrouwen- en lhbtiq+-rechten, feminisme, seksualiteit en diversiteit.

Eens in de drie jaar organiseert Atgender een congres bij een Europese universiteit. Van 27 tot en met 29 september was het congres in Utrecht waar de organisatie een zaal van de universiteit had geboekt voor een deel van het programma. De UU zat zelf niet in de organisatie, wel spraken er een aantal UU-wetenschappers op het congres.

Vroegtijdig betrokken 
Het is inmiddels een ruim een jaar geleden dat Levi Herz betrokken raakt bij de organisatie van de Utrechtse conferentie. De onderzoeker vertelt dat ze al jaren voor Atgender werkt en daarom vroegtijdig kan meedenken met thema’s voor het congres.  

Levi Herz weet al snel een onderwerp. De samenwerking tussen haar Palestijnse en joods-Israëlische studenten en wetenschappers in de master Feministisch Activisme waarin ze lesgeeft in tijden van oorlog, geweld en terreur inspireert haar.  

“Vrouwen, genderminderheden en kinderen betalen de hoogste prijs in oorlogen”, vertelt Levi Herz via een videoverbinding vanuit Israël. “Ik wilde het graag hebben over de initiatieven van deze Palestijnse en joods-Israëlische wetenschappers die strijden voor het beëindigen van de oorlog.”

Gaza
Haar idee wordt in het najaar van 2023 goedgekeurd door Atgender en samen met drie andere onderzoekers en activisten van Atgender gaat ze aan de slag. Het onderwerp wordt opengesteld voor andere wetenschappers, die het viertal beoordelen. 

“Het is misschien iets kleins, maar het moment is achteraf belangrijk voor mij geworden. Een activist uit Gaza leverde een abstract in die niet zo’n goede beoordeling kreeg. Ik zei: “Ook al is het academisch niet sterk, het zou gehoord moeten worden vanwege het lijden van vrouwen en genderminderheden in Gaza.” 

"Ik wilde namelijk alle standpunten van feministische activisten in Israël en Gaza bespreken. Het hele idee van het onderwerp voor het congres was om de complexiteit van de situatie en de hoge prijs die vrouwen in oorlogstijd betalen te belichten. Ik begrijp persoonlijk dat deze discussie moeilijk kan zijn, maar ik vond het erg belangrijk om deze moeilijkheden te erkennen.” 

In de maanden dat Levi Herz aan het thema voor het congres werkt, verslechtert de situatie in Gaza. Het Internationaal Gerechtshof stelt in een tussenvonnis in januari 2024 dat Israël een genocide in Gaza moet voorkomen. Pro-Palestinademonstranten protesteren op universiteitscampussen en eisen een academische boycot van Israëlische instellingen. 

Het bestuur van Atgender besluit gehoor te geven aan die oproep en publiceert eind maart een statement waarin ze verklaren solidair te zijn met de BDS-beweging, wat staat voor Boycott, Divestment and Sanction. Daarnaast ondertekent Atgender een open brief van Dutch Scholars for Palestine, die ook pleit voor een academische boycot en roept Europese regeringen, universiteiten en andere instituten op om hun banden te verbreken met Israëlische universiteiten “die de genocide en apartheid in stand houden”. 

Academische boycot 
De verstandhouding tussen Levi Herz en Atgender verslechtert na de publicatie van het statement. De organisatie zegt moeite te hebben met haar deelname aan het congres, vanwege haar verbondenheid met de Bar-Ilan Universiteit. Op 1 april spreekt ze het bestuur in een videomeeting. Levi Herz ervaart het gesprek als agressief. 

“In het gesprek verzochten ze mij om mijn werk neer te leggen. Het was een zwaar gesprek voor mij. Ze verontschuldigden zich een aantal keer en zeiden dat het moment voor het ondertekenen van de BDS-verklaring ongelegen kwam, aangezien mijn wetenschappelijke werk voor de conferentie al werd gebruikt. Ik weigerde. Ik zei dat ze wisten wie ik ben. Ik heb nooit mijn identiteit voor hen verborgen.” 

Atgender beroept zich op de richtlijnen van BDS, maar die beweging pleit enkel voor een academische boycot tegen Israëlische instanties en nadrukkelijk niet tegen individuen. Op de website van BDS schrijft de beweging “het boycotten van individuen op basis van hun identiteit” te verwerpen en roept op geen individuele Israëlische academici te boycotten “enkel en alleen vanwege hun affiliatie met een medeplichtige universiteit”. 

Dat is wel wat Atgender heeft gedaan. Het bestuur schrijft op 10 april een brief waarin ze stellen dat er – vanwege de gruwelijkheden in Gaza – geen onderscheid meer gemaakt kan worden tussen individuele wetenschappers en de instanties voor wie ze werken. Het zou de indruk wekken dat Levi Herz, als coördinator van het congres, haar universiteit representeert. Het bestuur laat weten dat het zich hierdoor niet gebonden voelt aan eerdere afspraken die met Herz zijn gemaakt. Atgender verwijdert daarna haar naam van de organisatie.

Voor Levi Herz is het onbegrijpelijk dat ze is geweerd van de organisatie. “Het is niet dat ik aan de andere kant sta. Ik representeer juist de mensen in Israël die vechten tegen het overheidsbeleid en voor een einde aan de oorlog. Mij wordt de mogelijkheid ontnomen om hierover te praten. Wat blijft er voor mij over om mij nog voor in te zetten in mijn gruwelijke dagelijkse realiteit? Iedere dag zijn er raketaanvallen en maak ik mij zorgen om mijn kinderen. Het is lastig om het lijden in Gaza te verdragen. Ik negeer dat niet. Het is moeilijk om hier te zijn.” 

Het kost Herz veel tijd om uiteindelijk de ervaring met Atgender te verwerken. “Het voelt alsof ik mijn academische thuis ben kwijtgeraakt. Het past helemaal niet in het feministisch gedachtengoed om iemand te discrimineren die de oorlog meemaakt. Dat is geen inclusiviteit en diversiteit. Vrouwen zijn in gevaar, ook in Israël,en er moet gerechtigheid gezocht worden voor alle vrouwen, niet alleen voor sommige vrouwen. Overal ter wereld groeien populistische en radicale bewegingen. Voor mensen is het steeds lastiger om de complexiteit van situaties te overzien en te verdragen.” 

Verontrustend
De Bar-Ilan Universiteit regelt voor haar een advocaat, die onderwijsminister Eppo Bruins benaderde. “Absoluut onacceptabel”, zegt Bruins in berichtgeving van de Telegraaf. “Ik betreur dat deze situatie is ontstaan en ik geloof, net als de Universiteit Utrecht, dat de keuzes die Atgender heeft gemaakt moreel verkeerd zijn. Deze houding schaadt de kern van waar wetenschap en universiteiten voor staan.” 

Ook de Universiteit Utrecht (UU) keurt de beslissing om Levi Herz te weren af. In een schriftelijke reactie laat de UU weten: “De keuze van het Atgender-bestuur om een wetenschapper uit te sluiten van deelname aan de Atgender Conference op basis van haar nationaliteit en verbondenheid aan een Israëlische universiteit, vinden wij verontrustend en niet passend. Dit hoort niet bij de rol die wij als universiteit hebben in de samenleving en druist in tegen ons streven om Israëlische wetenschappers niet te isoleren, net zo goed als wij er sterk aan hechten onze Palestijnse collega’s te steunen.” 

Atgender is geen onderdeel van de UU, waardoor de universiteit geen invloed had op het congres. Vanwege contractafspraken kon de UU niet voorkomen dat een deel van de conferentie plaatsvond op universiteitsterrein. Daarnaast is het “niet haalbaar” om alle evenementen die op UU georganiseerd worden te checken. 

“De decaan van de faculteit Geesteswetenschappen heeft Atgender wel gevraagd de situatie toe te lichten. Daarnaast is verzocht de Universiteit Utrecht van de website te verwijderen als ‘supporter’ van de conferentie.” Rector Henk Kummeling heeft contact opgenomen met de rector van de Bar-Ilan Universiteit. 

Het bestuur van Atgender laat in een schriftelijke reactie weten dat er niemand van het congres is geweerd. “ATgender verwerpt alle vormen van discriminatie en is gebaseerd op de principes van inclusie en solidariteit”. Het bestuur zegt de inhoud van het Telegraaf-artikel over Levi Herz te “verwerpen” en noemt de aantijgingen aan de kant van Atgender “incorrect en ongefundeerd”. 

DUB heeft nog om een aanvullende reactie gevraagd, nadat de redactie de correspondentie tussen Atgender en Levi Herz heeft ingezien waaruit blijkt dat ze van de organisatie is geweerd. Hierop heeft het bestuur van Atgender niet meer gereageerd.