Jos van Veldhoven van Bachvereniging geeft masterclass aan studentencantorij

De Utrechtse Studenten Cantorij heeft Jos van Veldhoven, de artistiek leider van de Nederlandse Bachvereniging weten te strikken om zijn dirigent te vervangen. Dat is net zo bijzonder als wanneer studentenvoetbalclub Odysseus zou vragen aan Louis van Gaal om het eerste team tijdelijk te trainen omdat de coach het land uit is.
De Utrechtse Studenten Cantorij kreeg het voor elkaar. De vaste dirigent van het 50-jarige studentenkamerkoor zit in Brazilië, en daarom kwam Jos van Veldhoven, artistiek leider & dirigent van De Nederlandse Bachvereniging even invallen. Voor de gelegenheid werd de repetitie omgedoopt tot een ‘openbare masterclass’: iedereen was welkom om te komen luisteren hoe deze grootheid met het koor de Hohe Messe  van J.S. Bach instudeert.
Voorzitter Roxanne Harmsen voorafgaand aan de masterclass. “De directe aanleiding is écht gewoon dat onze eigen dirigent even weg is.” Maar er zit wel iets meer achter. Roxanne: “Het gehele programma rond onze uitvoering staat in het teken van ontmoetingen tussen ‘oude wijzen’ en jong talent. De solisten die de recitals zullen gaan zingen, worden gecoacht door de professionele sopraan Johanette Zomer. Met Jos van Veldhoven staat er nu een ervaren meester voor de jonge koorleden. De fondsen vinden dat ook een mooi verhaal en daarom kunnen we dit nu doen. Van Veldhoven komt niet gratis, natuurlijk.”
Wat hoopt Roxanne zelf uit de masterclass te halen? “Ik hoop dat hij ons wat kan leren over hoe we de barokmuziek moeten beleven… dat het straks voelt alsof we echt in Bachs tijd staan te zingen. Van Veldhoven weet daar zó veel van af!”
Tijdens de masterclass zijn de koorleden super geconcentreerd. Als ze coloraturen (snelle notenlijntjes) zingen bewegen hun bovenlijven mee met de muziek, maar als Veldhoven afslaat zijn ze onmiddellijk stil. En dat afslaan doet ‘ie vaak. Na tien minuten zijn er zo’n tien maten gezongen. Ieder detail wordt besproken.
In het Crucifixus, over de kruisiging van Christus, lopen de lange lijnen in de verschillende partijen door elkaar heen. Waar eerst een harmonie klinkt, klinkt een tel later weer een dissonant doordat een andere partij een andere toon zingt. Van Veldhoven: “Je moet met de oren open met elkaar zingen!” en: “Eigenlijk kun je dit niet zingen als je het al kent. Iedere nieuwe lijn moet een schok zijn.” De koorleden spitsen hun oren, en ineens klinken de dissonanten in het Crucifixus als nooit tevoren.
Jos van Veldhoven vertelt aan DUB dat hij iedere dag bezig is met Bach, en dat al tientallen jaren. Hoe zorgt hij ervoor dat het niet gaat vervelen? “Bach legt nooit iets uit. Hij schreef alleen maar goddelijke noten –nou ja, dat vinden wij dan-, en verder moeten we het maar uitzoeken. Geen pianissimo of forte, geen aanwijzingen over het tempo. Het blijft een zoektocht en dat houdt het spannend.” Hoe moet iemand die meer wil weten van Bach beginnen? “Ik zou zeggen: gewoon gaan luisteren. De delen uit de Hohe Messe zijn toegankelijk voor iedereen die zijn hart open zet voor mooie muziek.”
Tijdens het tweede deel van de masterclass neemt Van Veldhoven het Confiteor en het levendige Et expecto met de studenten door. De koorleden raken zo enthousiast dat ze zich af en toe een ‘doorzingertje’ permitteren: doorzingen als de dirigent al afgeslagen heeft, gewoon omdat het loopje zo lekker zingt. Met stralende gezichten komen ze het podium af, vol goede voornemens om voor de volgende keer nóg beter thuis te studeren.

Dit ook meemaken?
Op dinsdag 28 oktober geeft Jos van Veldhoven nog een masterclass. Van 21:00 tot 22:30 Cultuurcentrum Parnassos. Ook deze masterclass is gratis toegankelijk.
Concerten
13 december, 14:00 Noorderkerk, Amsterdam
14 december, 16:00 Geertekerk, Utrecht
Toegangskaarten via www.uscantorij.nl
Even oefenluisteren
Op Spotify staan veel verschillende uitvoeringen van de Hohe Messe (in het Engels: Mass in B minor. Jos van Veldhoven’s opname staat er natuurlijk op, maar ook de populaire uitvoeringen van J.E. Gardiner en Philip Herreweghe. Ook te vinden: de oude plaat van Klemperer die het eerste Kyrie maar liefst vier minuten langer laat duren dan de andere dirigenten.
De Nederlandse Bachvereniging is bezig met een groot project om alle 1080 werken van Bach uit te voeren met geluid én beeld. Op www.allofbach.com verschijnt iedere vrijdag een nieuwe opname.