Jubeltonen en seksende apen beheersen diesviering
“Je mag niet van jezelf zeggen dat je de beste bent, maar de Universiteit Utrecht staat er wel heel goed voor.” Met die opmerking zette rector Bert van der Zwaan dinsdag de toon tijdens de viering van de 377ste verjaardag van de UU. De diesviering stond verder in het teken van het eredoctoraat van de beroemde apenonderzoeker Frans de Waal die een onderhoudende lezing hield over emoties als troost en eerlijkheid bij apen.
Studenten mochten tijdens de Dies Natalis, ofwel het officiële verjaardagsfeestje van de Universiteit Utrecht, het spits afbijten. Voor het eerst kregen de studentvertegenwoordigers van de studie- en studentenverenigingen een eigen cortège. De traditionele stoet van hoogleraren in toga en hoogwaardigheidsbekleders van het Academiegebouw naar de Domkerk, werd nu voorgegaan door een optocht van zo’n 50 studentbestuurders. Elke vereniging mocht twee bestuursleden afvaardigen.
Het thema van de Dies was dit jaar de Vrede van Utrecht. Dat vredesverdrag van 1713 zal in april overal in de stad worden herdacht. Het thema werd wel breed geïnterpreteerd. De universiteit koppelde de thematiek aan een van de speerpunten in het Utrechtse onderzoek, namelijk Instituties. Binnen dat onderzoeksgebied bekijken onderzoekers hoe organisaties functioneren en wat voor effect dat heeft voor de samenleving.
Eredoctoraten
Vanuit de groep Institutie-onderzoekers kwamen de voordrachten voor de eredoctoren. Dat zijn goede wetenschappers van buiten de universiteit die een speciale Utrechtse onderscheiding krijgen. Dit jaar ging die eer naar twee wetenschappers.
De hoogleraar Historische Economie Asrev Greif is verbonden aan de Stanford universiteit en kreeg het eredoctoraat voor zijn bijzondere onderzoek waarbij hij relatie legt tussen economie en stabiliteit van de samenleving.
“Greif doet baanbrekend onderzoek waarin hij kijkt welke rol instituties spelen bij het totstandkomen van succesvolle samenleving”, vertelde hoogleraar Stephanie Rosenkranz, hoogleraar Economie in haar lofrede. De eredoctor was blij met zijn uitverkiezing omdat zijn onderzoek precies past in de werkwijze van het speerpunt Instituties van de UU en hij daar graag aan verbonden wordt.
Hoofdgast was echter de andere eredoctor, Frans de Waal. De beroemde apenonderzoeker die zijn loopbaan begon als promovendus van de Universiteit Utrecht maar nu in Amerika werkt en furore maakt met baanbrekende boeken, zoals zijn net verschenen De Bonobo en de tien geboden. Zijn bestseller Chimpanseepolitiek werd door Newt Gingrich, toenmalige voorzitter van het Amerikaanse parlement als must voor alle nieuwe afgevaardigden aangeprezen.
Erepromotor Willem Koops, universiteitshoogleraar Ontwikkelingspsychologie, roemde De Waal omdat hij met zijn apenonderzoek ook veel heeft duidelijk gemaakt over de ontwikkeling van de mens. Waar we er altijd vanuit gingen dat bij dieren de survival of the fittest het uitgangspunt is, blijkt dat uit onderzoek van De Waal niet zo te zijn. "Dat was een eye-opener, ook als je dat toepast op de ontwikkeling van kinderen.”
Dieslezing
De Waal ontving niet alleen een eredoctoraat, hij mocht ook de jaarlijkse dieslezing houden. In een zeer onderhoudende lezing liet hij het publiek zien hoe apen een conflict oplossen, bijvoorbeeld met seks.
Dieren weten net als mensen dat het nodig is om ruzies bij te leggen als je elkaar later nodig hebt”, stelde De Waal. Hij legde hierbij een actueel verband met de Europese Unie. “Als landen gaan samenwerken, kunnen ze op termijn meer bereiken, zo is het idee.”
In filmpjes laat De Waal zien dat apen emoties hebben die je misschien eerder als menselijk zou kenschetsen. Zo kennen ze gevoelens als troost, als empathie en eerlijkheid. Dat blijkt onder meer uit het filmpje dat al verschillende keren bij De Wereld Draait Door te zien was over een aap die het niet eerlijk vindt dat hij als beloning een stukje komkommer krijgt, terwijl zijn buurman een druif krijgt.
Ook in deze emoties legt de Waal verband met gedrag van mensen en kijkt bijvoorbeeld hoe kinderen problemen of conflicten oplossen.
Onderzoekswinnaars
Na de eredoctoraten stond de Dies in het teken van jubeltonen en communityvorming. De rector wil van de universiteit meer dan nu een community maken, waarbij we geïnteresseerd zijn in elkaars werk en met elkaar in debat gaan. Daarom organiseert de universiteit donderdag 28 maart de Expeditie UU voor alle medewerkers en hun familie.
Daarnaast werden de onderzoekers die het afgelopen jaar een belangrijke beurs in de wacht hebben gesleept door de rector in het zonnetje gezet. Zij mochten dit jaar voor het eerst aanschuiven bij het diesdiner dat voorheen alleen voor hoogleraren en bestuur bestemd was.
Docentenprijzen
Ook de docentenprijzen van het jaar werden uitgereikt. De namen waren al bekendgemaakt tijdens de Onderwijsparade, maar nu kregen het talent Sebastiaan Steenman (docent Bestuurskunde) en ervaren docent Ronald Bleys (hoogleraar Anatomie) de prijs in handen.
Universiteitsbestuurder Hans Amman reikte de prijzen uit. Hij begon met het bejubelen van het Utrechtse onderwijs. Amman is binnen het bestuur verantwoordelijk voor de financiën en dat is toch wat anders dan interviewen, zo bleek. Hij maakte er een bijzondere show van waarbij hij voortdurend commentaar gaf bij zijn eigen handelen. “Ja nu gaan we de deze meisjes ondervragen waarom ze hun docent hebben voorgedragen. Even kijken wat ik moet vragen.”
Borrel
Tenslotte toog de hele stoet van de kerk weer richting Academiegebouw waar een borrel plaatsvond. Ook hierbij was er weer een bijzondere inbreng van de studenten. In de kerk stonden studenten van Unitas om mensen naar hun plaats te brengen, in het Academiegebouw waren het studenten van het Utrechts Studenten Corps die voor de drank zorgden. DUB portretteerde enkele studentbestuurders.