Kan Harvard in onderhandelingen de druk van Trump weerstaan?

De afgelopen maanden heeft de Amerikaanse regering zware druk uitgeoefend op Harvard University. Subsidies voor onderzoek en onderwijs werden stopgezet, internationale studenten moesten vertrekken en er werd gedreigd met de belastingdienst en het openbaar ministerie.

‘Essentiële waarborg’
Harvard ging in verzet en heeft bij de rechter inmiddels meerdere overwinningen behaald. Een laatste uitspraak van afgelopen maandag (over de zoveelste poging van president Trump om internationals bij Harvard te weren) maakt duidelijk dat er veel op het spel staat. De zaak draait volgens de rechter om “de democratie als een essentiële waarborg tegen autoritarisme”. 

Zo abstract als dat klinkt, zo concreet is het nu voor Harvard. De gestopte subsidies bedragen samen ruim twee miljard dollar en de internationals vormen een kwart van de studentenpopulatie. Bovendien wilde Trump de universiteit vervolgen wegens vermeende oplichting van de overheid. De macht van de overheid is groot. Kan Trump op deze manier universiteiten zijn kant op dwingen, of beschermt de rechtsstaat hen tegen chantage?

Nu de rechter weinig twijfel laat bestaan over het antwoord op die vraag, lijkt de hoop van Trump gevestigd op een route buiten de rechtbank om. Een deal zou voor Harvard een einde kunnen maken aan de aanvallen en rechtszaken. Regeringsambtenaren laten aan de Amerikaanse pers weten dat ze verwachten nog deze maand een overeenkomst te sluiten.

Dwangbeleid
De gevolgen kunnen groot zijn. Anonieme bronnen uit zijn omgeving zeggen tegen de New York Times en de Washington Post dat ze een deal met Harvard zien als “een blauwdruk voor de rest van het hoger onderwijs”. 

Trump paste zijn strategie van intense politieke en juridische druk al eerder toe op advocatenkantoren, mediabedrijven en ander universiteiten zoals Columbia University. Zij kozen voor meewerken. Met ‘kleine’ concessies probeerden ze grotere schade te voorkomen. Dat kwam ze op veel kritiek te staan: moet je wel toegeven aan een autoritaire leider?

In de VS zijn tegenstanders van Trump dan ook blij dat uitgerekend het prestigieuze Harvard de handschoen oppakte en terugvocht. De oudste en rijkste universiteit van Amerika is voor hen de uitgelezen partij om een ‘rechtsstaatcheck’ uit te voeren. Houdt de rule of law stand onder Trump?

Diversiteit
In Nederland waarschuwde minister Bruins recent nog dat de Onderwijsminister minder macht zou moeten hebben, om Amerikaanse toestanden te voorkomen. De overheid zou zich minder met journalisten en wetenschappers moeten bemoeien, vindt hij.

Trump wil zich met het toelatingsbeleid van Harvard bemoeien. Alles wat ‘woke’ is moet weg. Tegelijkertijd pleit hij voor ‘viewpoint diversity’. Met andere woorden, hij wil dat vooral rechtse geluiden kunnen floreren aan Harvard.

Politieke diversiteit is een gevoelig punt bij Harvard. Sommige critici van de universiteit, onder wie voormalig voorzitter Lawrence Summers (tevens minister van Financiën onder Bill Clinton en economisch adviseur van Barack Obama), vinden dat Harvard inderdaad te weinig ruimte biedt aan verschillende perspectieven. 

Maar, zegt Summers ook, dat wil niet zeggen dat de overheid dat even moet komen oplossen. De academische vrijheid van universiteiten is wettelijk beschermd. Het zou volgens hem een ramp zijn als Harvard een deal sluit waarmee de chantage van Trump wordt beloond.

Historisch
Harvard houdt zelf de kaken stijf op elkaar tijdens de onderhandelingen. Eerder bewoog het enigszins mee met Trump door te benadrukken hoeveel het al doet om antisemitisme te bestrijden. Recent zou de universiteit daarover een presentatie hebben gegeven in het Witte Huis. 

Trump zelf intussen denkt dat zijn deal met Harvard “mindbogglingly HISTORIC” zal zijn, schreef hij een week geleden op zijn eigen berichtendienst. Daar heeft hij gelijk in, wat de uitkomst ook wordt. Het zou een historisch moment zijn als Harvard bezwijkt, maar zeker ook als de universiteit de druk weerstaat.