KNAW wil iets leren van coronacrisis

De coronacrisis trof natuurlijk ook de wetenschap, maar hoe? Sommige onderzoekers hadden meer problemen dan andere, stelt de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen vandaag in een nieuw rapport.

Er dreigt door de crisis een "verloren generatie" te ontstaan van onderzoekers die bijvoorbeeld langer over hun proefschrift doen of in de knel komen met hun tijdelijke contract. Werkgevers en onderzoeksfinanciers moeten voorlopig rekening blijven houden met die gevolgen, meent de KNAW.

De gevolgen zijn vaak groter voor onderzoekers met de zorg voor kinderen, want die hadden het extra druk toen de kinderopvang en de scholen sloten. Vrouwen aan het begin van hun loopbaan kwamen daardoor vaker in de knel, bleek uit een enquête. Verder was het sociale isolement veelal erger voor internationale onderzoekers dan voor Nederlandse onderzoekers.

Pub-quiz
Maar het was niet allemaal ellende. De crisis bracht ook het beste in mensen boven. Er werd van alles verzonnen om de moed erin te houden, zoals online koffiepauzes, virtuele pub-quizjes en wandelingen. Het laat zien hoe belangrijk het is dat de academische wereld een gemeenschap is, meent de KNAW.

Onder het motto never waste a good crisis wil het genootschap van topwetenschappers de coronacrisis bovendien gebruiken om de wetenschap te verbeteren. “We moeten niet willen terugkeren naar het oude normaal”, staat in het rapport, “maar reflecteren op wat we hebben geleerd als wetenschappers in de pandemie, en dit vervolgens implementeren.”

In de pandemie deelden onderzoekers sneller dan ooit hun onderzoeksresultaten, samenwerking kwam makkelijk van de grond en subsidies werden vlot verdeeld. Laten we dat vooral zo houden, is het advies.

Voetafdruk
Bovendien bleek veel samenwerking ook online te kunnen. Waarom moeten wetenschappers naar allerlei congressen over de hele wereld vliegen, als ze ook digitaal bijeen kunnen komen? De ecologische ‘voetafdruk’ van de wetenschap kan kleiner.

De crisis werkte ook als "vergrootglas" dat de barstjes in de wetenschappelijke wereld zichtbaar maakte, staat in het rapport. Daarmee wordt bijvoorbeeld gedoeld op de bedreigingen aan het adres van wetenschappers, waar vrouwen en onderzoekers van kleur extra veel last van hadden.

“Het is niet alleen belangrijk dat wetenschappers beschermd worden tegen bedreigingen”, staat in de aanbevelingen, “maar zij moeten ook de ruimte krijgen om zich kwetsbaar op te stellen, toe te geven wanneer er een fout is gemaakt, en open te zijn over hoe wetenschap werkt.” Alle jonge wetenschappers zouden les moeten krijgen in wetenschapscommunicatie.

Niet naïef
“Tegelijkertijd moeten we hier niet naïef over zijn”, staat erbij. In de wetenschap zijn de meningen immers ook verdeeld, en betere communicatie beschermt niet tegen gerichte aanvallen met een politiek of financieel motief.