Langstudeerdebat: een gedrocht van een vertoning

Wat de verkiezingsstunt van 2012 kon worden, draaide donderdagmiddag uit op een deceptie. Hoewel een ruime meerderheid van de Tweede Kamer de langstudeerboete wil afschaffen, lukte dat niet. Studentenorganisaties: “We zijn blij gemaakt met een dode mus.”

“Adembenemend spannend”, vond het Interstedelijk Studenten Overleg het 's ochtends nog. Na de draai van CDA-leider Buma vorige week was er een kans dat de langstudeerboete op de valreep met een spoedwet naar de andere wereld zou worden geholpen. Het CDA wilde bij nader inzien ook van de maatregel af, omdat er geen steun meer voor was. “Dus ik zou zeggen, daar staat het bier!”, had Buma ten overstaan van honderden Utrechtse studenten triomfantelijk geroepen.
Van dat optimisme was om kwart voor elf – een kwartier voor aanvang van het debat – al niet veel meer over. Terwijl studenten de Troelstrazaal in het Tweede Kamergebouw binnendruppelen, blijkt er nog altijd geen overeenstemming te zijn tussen CDA, PvdA, GroenLinks, SP, VVD en D66. De partijen overlegden de afgelopen dagen koortsachtig over een oplossing: er moest geld gevonden worden om de langstudeerboete ook daadwerkelijk af te kunnen schaffen. Een gat op de begroting van het ministerie was geen optie, maakte demissionair staatssecretaris Zijlstra vorige week al duidelijk. Als de Kamer écht van de maatregel afwilde, moest ze zelf maar met een goed financieel plan komen.
“Als ze er na tweeënhalve dag nog niet uit zijn, dan begin ik ervoor te vrezen”, zegt ISO-voorzitter Thijs van Reekum iets voor elven. “We moeten het afwachten, ik durf er niets over te zeggen”, klinkt het bij zijn collega van de Landelijke Studenten Vakbond. De zaal zit inmiddels bijna vol. Niet alleen studenten zijn op het debat afgekomen, er zijn ook medewerkers van de Dienst Uitvoering Onderwijs en onderwijsbestuurders aanwezig.
PvdA-Kamerlid Tanja Jadnanansing maakt even later een eind aan de laatste restjes hoop. Het is de partijen niet gelukt om een oplossing te vinden. Wie weet verandert dit nog in de loop van het debat, voegt ze eraan toe. Maar voor de zaal is dan al duidelijk dat het een verloren race is.
Het publiek uit zijn frustratie massaal op twitter. CDA-Kamerlid Sander de Rouwe krijgt er van langs omdat hij nee moet verkopen terwijl zijn partijleider al min of meer een oplossing had beloofd. PVV’er Harm Beertema omdat hij allerlei stereotyperingen over studenten  – ze zijn lui, het academisch niveau is bedroevend laag – uit zijn mouw schudt. Ook de andere woordvoerders komen er niet goed vanaf. “Moddergooien en gezwartepiet”, twittert een LSVb-bestuurslid. Het ISO: “Alleen maar verliezers”.
Intussen wordt er stug verder gedebatteerd. CDA en VVD verwijten elkaar over en weer dat ze het vertrouwen in de langstudeerboete hebben opgezegd. GroenLinks-Kamerlid Tofik Dibi vraagt zich hardop af of het mogelijk is voor hogescholen en universiteiten om de langstudeerboete gewoon niet te innen van hun studenten, in afwachting van een oplossing.
Op de publieke tribune wordt wat gezucht en gesteund, met het vooruitzicht dat het debat nog een uur of twee zal duren en niets zal opleveren, tenzij een wonder geschiet. En ook Zijlstra kijkt niet al te enthousiast – eerder getergd – voor zich uit. Om kwart voor één wordt het debat kort geschorst, in afwachting van de reactie van de staatssecretaris.
“Een gedrocht van een vertoning”, zegt Inhollandvoorzitter Doekle Terpstra. “Riep Tofik Dibi ons nou impliciet op tot burgerlijke ongehoorzaamheid met zijn vraag of we konden wachten met het heffen van de boete? Er wordt over september gesproken alsof er nog tijd genoeg is om wat te regelen, maar de boete wordt al geheven. Wij kunnen de wet niet zomaar naast ons neerleggen. Ik had gehoopt dat de Kunduzcoalitie iets had kunnen regelen.”
Hij krijgt bijval van HBO-raadvoorzitter Thom de Graaf. “De oplossingen die ik de afgelopen dagen voorbij heb horen komen hielden allemaal een rechtstreekse bezuiniging op het onderwijs in. En dat is voor niemand goed, niet voor studenten en niet voor de instellingen. Ik was blij met het draagvlak tegen de boete, maar er zijn beloften gedaan die niet kunnen worden waargemaakt. Dit debat heeft een hoog Pontius Pilates-gehalte; hier worden wat handen schoongewassen...”
Even later krijgen de sterk verdeelde Tweede Kamerleden ook de wind van voren van staatssecretaris Zijlstra. “Dit kan echt niet. Of je regelt het, of je geeft nu duidelijkheid”, bijt hij hen toe ter afsluiting van het debat.
Intussen laten de Kamerleden de deur nog op een kier. “Dit debat is nog niet afgerond, er komt nog een vervolgoverleg”, zegt Sander de Rouwe na afloop. Hij vindt de uitspraken van zijn politiek leider ook achteraf niet ongelukkig. Evenmin vindt hij dat zijn partij studenten in grote onzekerheid achterlaat. “Kijk, die wet is al ingevoerd. Die is er gewoon. Maar de studenten hebben de zekerheid dat we écht van de langstudeerboete af willen.”
Ook initiatiefnemer PvdA-Kamerlid Tanja Jadnanansing houdt na afloop vol dat het “geen overbodig debat” was. “Wij hebben een goed voorstel neergelegd met een dekking en andere partijen kunnen zich daar alsnog bij aansluiten.”
De studentenorganisaties reageren minder optimistisch. “Als we dit hadden geweten had het debat niet gevoerd hoeven worden”, zegt ISO-voorzitter Thijs van Reekum. “Sybrand Buma zei gisteravond nog ‘we hebben er vertrouwen in dat we een dekking vinden’, terwijl ze er onderling blijkbaar echt niet uit konden komen. Studenten begrijpen hier helemaal niets van. We zijn teleurgesteld in de hele Kamer.”
Jan Boers, preses van de Landelijke Kamer van Verenigingen vult aan: “Als je het niet wilt oplossen als partijen, wees dan eerlijk. Dit kun je niet maken een paar dagen voor het collegejaar begint.”
Volgens Kai Heijneman van de LSVb zijn studenten “de dupe geworden van verkiezingsspelletjes. Het CDA had de verwachting gewekt dat de boete op tijd zou worden afgeschaft en liep daarin voorop. Maar ook de andere partijen hebben schuld. We zijn blij gemaakt met een dode mus.”