Leenstelsel onder de loep: minister tevreden, critici fel

In 2015 hebben VVD, PvdA, D66 en GroenLinks samen de basisbeurs afgeschaft om honderden miljoenen in het hoger onderwijs te kunnen steken. Sindsdien hebben PvdA en GroenLinks zich van het stelsel afgekeerd en ook D66 wil nu aanpassingen.

Het nieuwe rapport van onderzoeksbureau ResearchNed bevestigt eerdere conclusies over het leenstelsel: verreweg de meeste jongeren durven nog altijd aan het hoger onderwijs te beginnen, ook al krijgen ze inderdaad hogere studieschulden. Alleen mbo’ers blijven vaker weg. Al met al noemen de onderzoekers het stelsel ‘doelmatig’.

Doorstroom
Maar die doorstroom van mbo naar hbo is wel een aandachtspunt, vindt ook het kabinet. Van Engelshoven oppert dat mbo’ers langer de tijd zouden kunnen krijgen om in het eerste studiejaar te kijken hoe het hbo bevalt. Als ze vóór 1 februari afhaken, hoeven ze hun beurs niet terug te betalen, maar misschien kan die periode verruimd worden.

Critici vinden dat niet genoeg. De basisbeurs moet gewoon weer ingevoerd worden, menen bijvoorbeeld studentenorganisaties LSVb en ISO. Van de universitaire studenten heeft de helft meer dan 20 duizend euro studieschuld en daar weer de helft van komt boven de 40 duizend euro uit. Dat zijn enorme bedragen, vindt de LSVb. Het ISO wijst op de problemen voor studenten uit gezinnen met een middeninkomen, die geen aanvullende beurs krijgen: voor die gezinnen zijn studerende kinderen relatief duur.

In het rapport staat overigens ook dat studenten meer zijn gaan lenen dan ze kwijt zijn geraakt met het afschaffen van de basisbeurs. Niet iedereen leent: al met al heeft 28 procent van de studenten helemaal geen studieschuld.

Ook in de politiek zijn de posities al goeddeels bekend. Regeringspartij ChristenUnie laat meteen weten dat de partij zich altijd tegen het leenstelsel heeft verzet. “De ChristenUnie wil de volgende generatie niet opzadelen met meer schulden.”

Openbreken
Alleen wilde de regeringspartij het regeerakkoord niet openbreken toen er tussentijds een meerderheid tegen het leenstelsel ontstond. Pas na de verkiezingen van 2021 zou er iets kunnen veranderen aan het stelsel.

Zelfs regeringspartij D66 wil het leenstelsel aanpassen. Veel meer studenten zouden een ‘studiebeurs’ van 400 euro moeten krijgen, vindt de partij. Ook studenten uit gezinnen met een inkomen tot 70 duizend euro zouden ervoor in aanmerking moeten komen. Bovendien zouden álle studenten een belastingvoordeel van 300 euro moeten krijgen (want nu vallen veel studenten net buiten de toeslagen) en nog maar de helft van hun zorgpremie moeten betalen.

In haar brief aan de Tweede Kamer schrijft Van Engelshoven dat een volgend kabinet eventueel iets aan de ‘aandachtspunten’ zou kunnen doen, mede dankzij de feiten die de evaluatie boven water heeft gebracht.

Reces
De Tweede Kamer is overigens net met reces. Pas in september kunnen de Kamerleden erover in debat.