'Meer ethiek in het academisch onderwijs'

Een flexibele bachelor met meer ruimte voor academische vaardigheden. Dat is een van de onderwerpen waarover rector Bert van der Zwaan dit jaar een debat over wil. Dit zei hij aan het slot van een 24 uur durende onderwijsconferentie.
“Een universiteit is bijzonder omdat wij ons bezig houden met de vraag wat een universiteit nu academisch maakt. Daardoor is de universiteit wat anders dan een koekjesfabriek.” Rector Bert van der Zwaan wil aan de slag met de onderwijsplannen van BaMa 3.0 die de universiteit de komend jaren in de praktijk wil brengen. Hij kondigde meer coördinatie aan op het gebied van matching en honoursprogramma’s.
Waar hij ook mee aan de slag wil, is de flexibele bachelor. Het idee is bachelor zo in te richten dat studenten  vakken uit meerdere disciplines krijgen, zodat zij na een jaar makkelijker kunnen overstappen naar een andere opleiding zonder tijd te verliezen.  Van der Zwaan: “Op dit lastige punt moeten we een slag gaan maken. Het gaat enerzijds om het keuzevraagstuk van studenten. Maar volgens mij moeten we ook meer ruimte bieden aan algemene academische en ethische zaken, zoals  misconduct, wetenschapsgeschiedenis en cultuurkritiek. Wij zullen hierover in het najaar met een discussiestuk komen.”
Tijdens de onderwijsconferentie kregen de aanwezigen een voorbeeld voorgeschoteld van de Vrije Universiteit in Amsterdam. VU-hoogleraar Gerda Croiset gaf tekst en uitleg over de nieuwe brede bachelor  Human Health en Life Sciences die daar is geintroduceerd. Acht opleidingen zijn samengesmolten tot één, met in het eerste jaar veel verplichte onderdelen, maar met in het tweede jaar enorm veel keuzemogelijkheden van majors en minors die het latere perspectief bepalen. In deze opleiding zitten onder meer studenten geneeskunde, tandheelkunde, bewegingswetenschappen en biomedische wetenschappen. De opleiding is meer opgezet vanuit het perspectief van de 17 jarige student die nog niet goed zijn opleiding kan kiezen dan dat er alleen gekeken is naar de inhoudelijke eisen die een opleiding zelf wil stellen in de eerste jaren.
Croiset geeft aan dat deze opleiding niet zonder horten en stoten tot stand is gekomen. Tegenwerking kwam er zelfs van een decaan. Dat klopt met de het beeld van bestuurskundige Paul ’t Hart een dag eerder voorspiegelt. Maar liefst 70 procent van de veranderingsinitiatieven in de non-profitsector gaan niet door. Of zoals Bert van der Zwaan het zei: “Er zijn binnen organisatie altijd mensen die zand in de machine gooien. Hoe ga je daar als onderwijsdirecteur mee om?”
Neem nu matching, onderdeel van het Utrechtse onderwijsmodel waarbij elke opleiding bekijkt of de aankomende student de juiste opleiding heeft gekozen. Een van de onderwijsdirecteuren vertelt dat binnen zijn opleiding veel docenten op deze matchingsoperatie niet zitten te wachten. “Het kost veel tijd en het levert niet veel op”, somt hij de bezwaren op.
Van der Zwaan kondigt een leergang  voor onderwijsdirecteuren aan om dergelijke weerstand te overwinnen.  Want matching, daar is geen meer ontsnappen aan. Volgend jaar moeten alle opleidingen hiermee beginnen, zo is de afspraak. Steeds meer opleidingen starten er nu al mee. De een houdt motivatiegesprekken, de ander verzorgt een proefcollege. En bij anderen moeten de aankomende studenten op basis van een thuisopdracht en een college een toets maken.
“Het is belangrijk dat we van elkaar leren”, benadrukt Van der Zwaan. Daarom komt er meer coördinatie. Theo Wubbels, onderwijsdecaan van de faculteit Sociale Wetenschappen en hoogleraar onderwijskunde, zal deze taak op zich nemen.
De onderwijsplannen zijn er, nu moet de onderwijsvernieuwing dieper de universiteit in. De onderwijsconferentie is een manier om dat te stimuleren. Van der Zwaan: “Het is inspirerend om te zien hoe mensen creatief kunnen nadenken over onderwijs en hoe we het beter kunnen maken. De onderwijsdirecteuren zijn de dynamo van het vernieuwingsproces. Het komende jaar zal deze dynamo op volle toeren moeten gaan draaien.”