Minister Bruins gaat taaltoets hoger onderwijs aanpassen

Afgelopen vrijdag heeft Bruins een brief aan de Eerste en Tweede Kamer gestuurd over de bezuiniging op internationale studenten en de komende aanpassing van de wet Internationalisering in balans. Hij gaat de regels versoepelen voor instellingen in de krimpregio’s en daaromheen. De precieze grens moet hij nog trekken. 

Waarom schreef hij deze brief?
De Eerste Kamer drong erop aan. De senatoren willen meer uitleg over de OCW-begroting voordat ze die behandelen. Ze gaan ook met deskundigen praten over de rechtmatigheid van de bezuinigingen.

Die bezuinigingen zijn toch verzacht?
Ja, de vier regeringspartijen hebben een compromis gesloten met de drie christelijke partijen en JA21. Dit betekent onder meer dat de bezuiniging op buitenlandse studenten is verlaagd van 293 naar 168 miljoen euro per jaar. De regering kan nu op steun in de senaat rekenen.

Wat wilde de Eerste Kamer dan nog weten?
Hoe de aanpassingen van de begroting worden uitgewerkt. Voor sommige partijen is dit misschien een vertragingstactiek, andere vinden dat het bij hun werk als senator hoort om wetgeving zorgvuldig te behandelen.

En hoe werkt Bruins het uit?
Hij heeft een tipje van de sluier opgelicht. Het wetsvoorstel ‘Internationalisering in balans’ (bekend als de WIB) ligt al in de Tweede Kamer en daarin staat onder meer dat het Nederlands weer de norm moet worden in het bacheloronderwijs. De Engelstalige bacheloropleidingen moeten allemaal door de ‘toets anderstalig onderwijs’ heen. Sommige zullen moeten omschakelen naar het Nederlands, verwacht het kabinet, en dan zullen er minder buitenlandse studenten naar Nederland komen. Deze taaltoets gaat de minister aanpassen: hij gaat rekening houden met de ligging van instellingen.

Dat wisten we toch al?
We wisten dat er een versoepeling zou komen voor universiteiten en hogescholen in bepaalde regio’s. Bruins schrijft nu dat het niet alleen om de krimpregio’s gaat, maar ook om regio’s daaromheen. Bovendien gaat hij deze lijst met regio’s in de wetstekst zetten.

Wat maakt dat laatste uit? 
Hij zou die uitzondering voor de regio’s ook in een ‘algemene maatregel van bestuur’ kunnen uitwerken. Zo’n amvb kan de minister relatief makkelijk aanpassen. Een wetstekst niet: daarvoor zou hij (of zijn opvolger) dan een apart wetsvoorstel moeten indienen. Het kabinet kan dan niet zomaar een strenger taalbeleid gaan voeren door regio’s uit de lijst te schrappen, maar omgekeerd kan het ook niet makkelijk versoepelen en regio’s aan de lijst toevoegen.

Welke regio’s hebben we het over?
Het aangenomen amendement van CDA-leider Henri Bontenbal, waarin de bezuinigingen worden aangepast, vraagt om een uitzondering voor “bijvoorbeeld maar niet limitatief Zeeland (Middelburg), Limburg (Maastricht), Friesland (Leeuwarden), Groningen, Drenthe (Emmen), en Twente (Enschede)”. Deze regio’s zijn volgens de indieners afhankelijk van de instroom van internationale studenten.

Is die ‘toets anderstalig onderwijs’ straks een eitje voor instellingen in de juiste regio’s?
De minister geeft dubbele signalen. Enerzijds doet hij inderdaad alsof die toets dan weinig meer voorstelt. De opleidingen hoeven alleen nog maar aannemelijk te maken dat ze belangrijk zijn voor de regionale arbeidsmarkt. “Die verwevenheid is vaak al onderbouwd via de strategische keuzes in het instellingsplan”, schrijft de minister, “of in het kader van regionale ontwikkelingsplannen en -agenda’s, waarnaar zij kunnen verwijzen.”

En anderzijds?
Anderzijds blijft hij streng klinken. Engelstalige bacheloropleidingen moeten allemaal hun meerwaarde kunnen aantonen of anders overstappen op het Nederlands. “In de krimp- en grensgebieden is die meerwaarde groter dan elders, maar ook daar blijft sturing gewenst, zeker gezien de hoge mate van verengelsing op sommige instellingen”, aldus Bruins. “Een volledig ongecontroleerd aanbod van anderstalig onderwijs is, ook in de regio, niet wenselijk.”

Dus in Maastricht en Groningen…
… kunnen ze inderdaad nog niet gerust zijn. Dat ze in een grensregio liggen, wil niet zeggen dat Bruins hen ongemoeid laat.

Wat gaat de Eerste Kamer hiervan vinden?
We moeten het afwachten, maar dat compromis met de oppositie is niet voor niets gesloten. In principe is er genoeg steun voor de bezuinigingen, dus ook voor de bezuiniging op internationalisering, die samenhangt met de taaltoets in het hoger onderwijs. Misschien hopen sommige partijen dat uitstel tot afstel leidt. Als het kabinet valt voordat de Eerste Kamer de bezuinigingen heeft goedgekeurd – bijvoorbeeld als de voorjaarsnota tot problemen leidt – is er misschien nog een aanpassing mogelijk.