Muurschildering Buys Ballot op weg van de stad naar het Utrecht Science Park

Op een terrasje in Dresden tijdens een congresbezoek zo’n anderhalf jaar geleden, kregen de natuurkundigen Ingmar Swart en Sander Kempkes het idee om in Utrecht muurschilderingen te laten maken over wetenschappelijke ontdekkingen van Utrechtse onderzoekers. Dit in navolging van Leiden. De twee hadden snel een groslijst gemaakt. In aanmerking kwamen Ornstein, Minnaert, Buys Ballot en Bleeker; allemaal beroemde Utrechtse wetenschappers die een mooie ontdekking op hun naam hebben staan. Uiteindelijk is voor de eerste schildering gekozen voor Buys Ballot.

Christophorus Buys Ballot is de grondlegger van de meteorologie en de oprichter van het KNMI in 1854 dat werd gevestigd in Sonnenborgh, de huidige Sterrewacht. In 1845 deed Buys Ballot een tot de verbeelding sprekend experiment gebaseerd op een beschrijving van een Oostenrijkse collega. Hij beschreef het effect dat beweging invloed heeft op de toonhoogte van geluid, het zogeheten Dopplereffect. Buys Ballot regelde een trein tussen Utrecht en Maarssen en zette daar enkele hoornisten op. Zelf was hij toehoorder die langs de spoorbaan stond.

“Buys Ballot had verwacht dat hij het effect kon ontkrachten. Maar het experiment toonde juist aan dat het Dopplereffect bestaat”, vertelt universitair hoofddocent Ingmar Swart zaterdag bij de onthulling van het kunstwerk. “Het is een voor de wetenschap belangrijk experiment gebleken." Swart noemt het een voorbeeld van fundamenteel onderzoek dat later heel veel toepassingen kreeg. Denk daarbij aan de sirenes van ziekenwagens die een andere toonhoogte hebben op het moment dat de auto je passeert, het gebruik van echografie of de werking van de buienradar.”

Om de muurschildering te laten maken, zochten de wetenschappers contact met kunstenaarscollectief De Strakke Hand, dat in Utrecht onder meer muurschilderingen van Caravaggio heeft gemaakt. Samen hebben ze een ontwerp gemaakt waarin ze het bijzondere experiment verbeeldden. Ook de formule heeft een plek op de afbeelding gekregen.

Voor de locatie viel hun oog op een grijze muur aan de Burgermeester Reigerstraat, precies bij de spoorwegovergang nabij het Spoorwegmuseum. Ingmar Swart: “Wij hebben contact gezocht met de bewoners van het pand en de buurt. Zij bleken heel enthousiast. Ook de gemeente wilde het project ondersteunen. En zo konden we aan de slag. Het is een perfecte plek, zo op weg van de stad naar De Uithof.”

De wetenschappers hebben nog geen concrete plannen voor een volgende muurschildering. Ideeën zijn er genoeg, maar een geschikte locatie is nog niet gevonden.