Nature trekt artikel photoshoppende bioloog terug

Een artikel van Nederlandse plantenbiologen uit 2013 is teruggetrokken door het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Een van de auteurs, Pankaj Dhonukshe, werd vorige maand door de UU beschuldigd van wetenschappelijke fraude.

In een begeleidende notitie schrijven de biologen dat er fouten zijn gemaakt in de afbeeldingen in het artikel over de beïnvloeding van de groeirichting van cellen in plantenwortels. In een aantal afbeeldingen zouden “ten onrechte” resultaten uit verschillende experimenten geknipt en geplakt zijn, staat in de notitie, die is ondertekend door alle vier de auteurs - ook Dhonukshe zelf. 

Celbioloog Pankaj Dhonukshe werd in februari door de Universiteit Utrecht, waar hij van 2007 tot 2013 werkte, beschuldigd van wetenschappelijke fraude. In vier artikelen zou hij zich schuldig hebben gemaakt aan “het fabriceren van gegevens die zijn gepresenteerd als werkelijk verkregen bevindingen van onderzoek”. Collega-auteurs van Dhonukshe werden vrijgesproken van blaam.

Dhonukshe heeft “met gemengde gevoelens” ingestemd met terugtrekking van het Nature-artikel uit 2013, laat hij aan Retraction Watch weten. De conclusies van het artikel blijven volgens hem overeind staan, en hij vindt het jammer dat het artikel in de prullenbak verdwijnt “door een paar fouten”. 

De Universiteit Utrecht publiceert binnenkort de rapportages van de commissies die onderzoek deden naar de artikelen van Dhonukshe. Dit laat een woordvoerder van de UU weten. De rapportages worden geanonimiseerd gepubliceerd op de website van universiteitenvereniging VSNU. Ook het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI), dat ook gevraagd is om een oordeel te vellen, publiceert op korte termijn een rapportage.

De zaak-Dhonukshe heeft de laatste maand veel stof doen opwaaien. Er is veel discussie over de ernst van Dhonukshe’s gephotoshop. Biochemicus Gert Folkers zei onlangs in de universiteitsraad dat het in zijn vakgebied “niet ongebruikelijk is om te knippen en plakken om data te presenteren”. Moeten hij en zijn collega’s zich ook zorgen maken?

“Niemand hoeft zich onzeker te voelen als ze zich houden aan de regels”, reageerde rector Bert van der Zwaan. “Maar je moet het er wel bij vermelden als je knipt en plakt op een manier die substantieel het beeld verandert.”

Of de conclusies van de artikelen van Dhonukshe nog overeind blijven, is onduidelijk. Jiri Friml, een Oostenrijker die veel met Dhonukshe heeft gepubliceerd (zie netwerkvisualisatie onderaan dit artikel) onderzoekt momenteel met zijn lab een Nature-artikel uit 2008 waar volgens de UU in gerommeld is. Friml heeft zijn voorlopige bevindingen in e-mail aan de Universiteit Utrecht gestuurd, schrijft de Volkskrant.

Een andere co-auteur, Ben Scheres (Wageningen University), is ook bezig met het herhalen van experimenten waarvan de resultaten nu betwist worden. Het gaat om experimenten die leidden tot artikelen in Cell (2012) en Nature (2013). Beide artikelen zijn inmiddels teruggetrokken.

Onderstaande netwerkvisualisatie is gemaakt in samenwerking met Universiteitsbibliotheek-medewerker Bianca Kramer met het opensourceprogramma Gephi. Aan de hoeveelheid en dikte van de lijnen en de grootte van de bollen kun je zien wie het meest met Dhonukshe heeft gepubliceerd. Voor de visualisatie is gekeken naar alle artikelen (32 in Web of Science) waar Dhonukshe aan heeft meegewerkt.