Nestor Nederlandse sterrenkunde Kees de Jager overleden

Om te vieren dat De Jager een eeuw oud was geworden, werd op 29 april op de buitengevel van de Utrechtse sterrenwacht Sonnenborgh een bronzen plaquêtte met zijn beeltenis aangebracht.

De Jager was tussen 1964 en 1977 directeur van het Utrechtse sterrenkundig instituut dat in Sonnenborgh was gevestigd. Zijn band met het gebouw ging echter veel verder. In de oorlog zat hij samen met een medestudent ondergedoken in de gewelven onder Sonnenborgh. Bovendien woonde hij veertig jaar in het markante pand aan de Utrechtse singel.

Vanwege zijn broze gezondheid kon De Jager de bijeenkomst al niet meer bezoeken, maar hij was wel online aanwezig. De verjaardagsviering is hier terug te zien.

Donderdag overleed de Jager in Den Burg op Texel.

Pionier
Kees de Jager promoveerde in 1952 cum laude in Utrecht bij de befaamde Vlaamse sterrenkundige Marcel Minnaert. In zijn onderzoek keek hij naar de waterstoflijnen in het zonnespectrum. Later verschoof zijn interesse naar onderzoek naar zonnevlammen en super- en hyperreuzen. In 1960 werd De Jager hoogleraar in de stellaire astrofysica.

Ook was hij een pionier in het Nederlandse ruimteonderzoek. In 1961 richtte De Jager het Laboratorium voor Ruimteonderzoek (de voorloper van het huidige SRON) op. Hij was daar tot 1983 de eerste directeur. Mede dankzij De Jager kwam het halverwege de jaren zeventig tot de lancering van de eerste Nederlandse satelliet Astronomische Nederlandse Satelliet (ANS). In 1984 ging De Jager met emeritaat.

De Jager bleef zijn hele leven een groot popularisator van de sterrenkunde en gaf talloze lezingen. De Nederlandse term ‘oerknal’ als vertaling van ‘big bang’ staat op zijn naam. 

Hij was fel gekant tegen pseudowetenschap. In 1987 werd hij de eerste voorzitter van de stichting Skepsis die zich inzet voor kritisch en wetenschappelijk verantwoord denken.

Hard gelag
In 2003 verhuisde hij vanuit de Utrechtse sterrenwacht naar zijn geboorteeiland Texel. Daar onderzocht hij als vrijwilliger bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee de invloed van de zon op klimaatverandering. Bovendien bleef hij tot op hoge leeftijd deelnemen aan hardloopwedstrijden. Op 75-jarige leeftijd liep hij nog de marathon van New York.

Het besluit van de Utrechtse faculteit Bètawetenschappen in 2011 om te stoppen met sterrenkunde was een hard gelag voor De Jager. In een programma van RTV Utrecht in 2016 over zijn leven zegt hij daarover: “Ik ben een tijd verdoofd geweest. Ik kon het niet begrijpen en kan het nog steeds niet begrijpen ( … ) . Dat men dit ten gronde heeft gericht.”