Nieuw monument onthuld voor oorlogsslachtoffers van Unitas

“Een plek voor herinneringen, waar nabestaanden elkaar kunnen treffen en tevens een monument dat de plicht oproept herhaling te voorkomen”, zegt burgemeester Jan van Zanen voordat hij het doek van de zonvormige plaquette haalt. Op de zonnestralen staan de roepnaam, achternaam en de leeftijd bij het overlijden van 97 leden van Unitas S.R. die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen.

‘Dat had ik kunnen zijn’
De uiteenlopende leeftijden bij overlijden zijn opvallend: “Het oudste slachtoffer was 71 en de jongste 20 jaar”, vertelt initiatiefnemer, historicus en UU-alumnus Pim Walenkamp. In april 2016 waren de eerste 38 namen op de plaquette al onthuld, en nu is die met 59 namen aangevuld. “Die eerste namen waren makkelijker te achterhalen omdat zij hun hele leven lang lid zijn geweest. Bij de nieuwe namen bleek dat niet zo eenvoudig, veelal omdat ze minder lang lid zijn geweest, de armoede van de oorlog had toegeslagen of omdat ze voor hun dood verhuisd waren.”

Aan de bar worden nabestaanden, oud-leden en actieve leden van de vereniging van koffie voorzien. Een student zegt onder de indruk te zijn van het monument. “Ik hoorde dat een jongen van onze leeftijd vanwege ondervragingen zelfmoord had gepleegd. Dat hadden mijn jaarclubgenoten of ik evengoed kunnen zijn als we toen hadden geleefd.”

Onverwacht lid
Samen met twee commissies van oud-leden is Walenkamp al sinds 2009 bezig met de plaquette en het achterhalen van alle namen. “Ik ben erg blij met het resultaat. Ook voor de nabestaanden is het fijn om nu een plek te hebben waar ze heen kunnen, want voor veel van de mensen die op de plaquette staan, bestond zo’n plek nog niet.”

Foto: DUB

Een bejaarde nabestaande kan dit na de onthulling beamen. “Ik wil het monument graag nog een keer opzoeken. Mijn beide ouders zijn vroeg omgekomen en ze hebben weinig gegevens achtergelaten.” Samen met zijn dochter staat hij in de rij om te zoeken naar de zonnestraal met zijn familienaam. “Ik had geen idee dat mijn vader was gepromoveerd of zelfs lid was hier.”

Leo Vroman
Vanwege de vandalismegevoeligheid zal de plaquette binnen in het pand van Unitas blijven hangen, boven de ingang van de belangrijkste ruimte; de Hijweege. De plaquette is ontworpen door kunstenaar en oud-lid Frank van Hooft. “Toen deze opdracht werd aangeboden, was er één eis: recht doen aan de overledenen. De plaquette bevat daarom referenties aan dingen die ze gemeen hebben: De zon van de Universiteit Utrecht, de rood-witte kleuren van de stad en een verwijzing naar Unitas zelf, in de vorm van een gedicht van Leo Vroman, de bekende bioloog en dichter die oud-lid van de vereniging was.”

Voormalig Nederlands-Indië
Rond de Tweede Wereldoorlog was Unitas een van de weinige verenigingen waar echt iedereen welkom was, meent Walenkamp. “Voor het USC had je veel geld nodig en daar waren er net wat ontgroeningsschandalen geweest, Veritas was voor de katholieken en S.S.R.-U. was gereformeerd. En in die tijd was 85 procent van de studenten ergens lid,. Je zag dat veel van de joden, moslims en onkerkelijken lid werden bij Unitas S.R.”

Van de 97 overledenen waren dan ook meer dan een derde van Joodse origine. Veel leden van de vereniging kwamen om het leven in voormalig Nederlands-Indië. Een voorbeeld daarvan is Dirk Haag. Zijn dochter Susan Haag vertelt over hem tijdens de onthulling. “Na zijn studie Geneeskunde ging hij als arts te werk in Nederlands-Indië. Tijdens de inval van Japan werd hij onder verschrikkelijke omstandigheden gedwongen te werken aan de Birma-spoorlijn. Op 40-jarige leeftijd stierf hij daar zoals velen aan dysenterie, en liet hij mijn moeder achter met vier kinderen.”