Nieuwe bezuinigingen op hoger onderwijs

Op Goede Vrijdag heeft het kabinet de Voorjaarsnota naar buiten gebracht, nadat de vier regeringspartijen ruim 24 uur achter elkaar hadden onderhandeld. De uitkomst voor het onderwijs en onderzoek: nieuwe bezuinigingen.

De instellingen krijgen bijvoorbeeld minder geld om de inflatie op te vangen. Deze korting op de ‘loon- en prijsbijstelling’ geldt voor alle ministeries. Maar er zijn ook gerichte bezuinigingen aangekondigd.

25 miljoen voor wetenschap
Afgelopen december sloten PVV, VVD, NSC en BBB een deal met vier oppositiepartijen om de bezuinigingen te verzachten. Een van de afspraken was dat de wetenschap er vier keer 25 miljoen euro per jaar bij krijgt.

Dit wetenschapsgeld haalt het kabinet deels uit het funderend onderwijs weg: een verbetering van het curriculum wordt uitgesteld. De rest van het geld is een sigaar uit eigen doos. Het komt uit een potje (studievoorschotmiddelen) dat al wél voor het hoger onderwijs was gereserveerd maar nog geen vastgelegde bestemming had.

Ov-vergoeding buitenland
In de voorjaarsnota staat bovendien een regelrechte bezuiniging op de bekostiging van het hoger onderwijs van 59 miljoen euro vanaf 2030. Dit jaar gaat het om twee miljoen, volgend jaar om 24 miljoen en zo loopt het op.

Deze bezuiniging komt deels in de plaats van een andere. De regering wilde voor Nederlandse studenten in het buitenland de vergoeding voor de ov-kaart schrappen. (Wie over de grens studeert, heeft niets aan een Nederlandse ov-kaart en kan in plaats daarvan een maandelijkse bedrag op de bankrekening krijgen.)

Die bezuiniging gaat niet door, want die blijkt juridisch niet houdbaar. Met andere woorden, iemand kan een rechtszaak aanspannen en dan is de kans groot dat het kabinet die vergoeding toch overeind moet houden. Dat is dus een financiële tegenvaller – en daar moet het onderwijs voor bloeden.

Ook de verbetering van de cyberveiligheid (technisch: het invoeren van de NIS2-richtlijn) wordt deels op het onderwijs afgewenteld. Voor andere ministeries waren deze kosten al bekend, voor OCW nog niet.

Aantallen studenten
Tegenvallers zijn er vaker in de Voorjaarsnota, maar soms is het juist goed nieuws. Hbo-studenten behalen sneller hun diploma dan verwacht, staat in deze voorjaarsnota. Dat is voor iedereen fijn, alleen veranderen hun basisbeurs, aanvullende beurs en ov-studentenkaart eerder dan voorzien in een gift. De overheid moet dus sneller voor hen ‘betalen’.

Een andere ‘tegenvaller’ voor de schatkist is het aantal studenten in het hbo: de krimp slaat kennelijk minder hard toe, want de verwachte studentenaantallen zijn naar boven bijgesteld. Op termijn kost dit 96,8 miljoen euro extra.

De universiteiten kunnen juist minder geld tegemoet zien doordat het aantal Nederlandse studenten in het wetenschappelijk onderwijs kleiner blijkt dan gedacht: het scheelt op termijn 40 miljoen euro per jaar.

Studiefinanciering
In de studiefinanciering heeft het ministerie dit jaar, om allerlei redenen, een tegenvaller van 94 miljoen euro. Maar op de lange termijn is er juist een meevaller van 36 miljoen euro doordat minder studenten studiefinanciering aanvragen en de aanvullende beurs meestal lager uitvalt dan geraamd. Ook blijken studenten minder met het openbaar vervoer te reizen, zodat de ov-studentenkaart goedkoper is geworden.

In de rest van het onderwijs wordt ook bezuinigd. Zo verdwijnt de ‘onderwijskansenregeling’, waarmee scholen in bepaalde achterstandswijken meer geld krijgen. Dit scheelt structureel 177 miljoen euro. Verder gaat de bekostiging van het mbo omlaag: uiteindelijk met 21 miljoen euro per jaar.

Reacties
Voorzitter Caspar van den Berg van universiteitenvereniging UNL noemt de nieuwe bezuinigingen “schadelijk voor het onderwijs en daarmee schadelijk voor de toekomst van Nederland”.

De Algemene Onderwijsbond is ronduit woedend. Voorzitter Thijs Roovers vergelijkt de bezuinigingen met “snoep stelen van een kind”, nu het kabinet geld weghaalt bij de kansen van kwetsbare leerlingen in het voortgezet onderwijs.

De Mbo-raad vindt het allemaal ook gek. “Het is een onsamenhangend geheel van maatregelen”, zegt voorzitter Adnan Tekin. “Schade aan het onderwijs en daarmee schade aan de toekomst van Nederland is daarvan een onvermijdelijk gevolg.”

De Vereniging Hogescholen heeft nog niet gereageerd op de Voorjaarsnota.