Nobelprijs chemie voor ‘kwantumstippen’ in beeldschermen

Het onderscheiden onderzoek bevindt zich op het snijvlak van scheikunde en natuurkunde. De onderzoekers hebben ontdekt dat zeer kleine kristallen van kleur veranderen als ze iets groter of kleiner worden gemaakt.

In de scheikunde leer je normaal gesproken dat de eigenschappen van een stof, zoals de kleur en het smeltpunt, vastliggen. Via chemische reacties kun je nieuwe stoffen maken, met andere eigenschappen.

Maar de Rus Alexei Ekimov, de Amerikaan Louis Brus en de Fransman Moungi Bawendi veranderden de kleur op een andere manier: door iets grotere of kleinere ‘nanodeeltjes’ van een stof te maken. Op basis van de kwantummechanica was dit effect al voorspeld.

Beeldschermen
Hun werk wordt onder meer toegepast in beeldschermen en led-licht. Er komen nog meer toepassingen aan, verwacht het comité, bijvoorbeeld voor ‘medische beeldvorming’ waarmee artsen beter in het lichaam van patiënten kunnen kijken.

Begin jaren 80 toonde Alexei Ekimov aan dat zeer kleine kristallen van koperchloride een andere kleur aan glas konden geven als ze iets groter of kleiner waren. Enkele jaren later kreeg Louis Brus hetzelfde voor elkaar in een vloeistof.

Dankzij Moungi Bawendi kon de industrie met dit onderzoek verder. Begin jaren 90 maakte hij ‘kwantumstippen’ zo goed beheersbaar dat ze bijvoorbeeld in beeldschermen de kleuren konden bepalen.

Uitgelekt
De namen van de winnaars waren vanmorgen al uitgelekt in de Zweedse media. Er was per ongeluk een persbericht verspreid, nog voordat het comité de prijswinnaars officieel had gekozen. Betreurenswaardig, vindt het comité, maar tijdens de persconferentie werd er niet of nauwelijks op de gang van zaken ingegaan.

De Nobelprijs bedraagt dit jaar 11 miljoen Zweedse kronen, omgerekend 950.000 euro. De allereerste Nobelprijs voor de scheikunde ging in 1901 naar een Nederlander, Jacobus Henricus van ’t Hoff. Drie andere Nederlanders hebben hem daarna nog gewonnen, onder wie de Groningse hoogleraar Ben Feringa in 2016.