Nobelprijs economie voor ‘nudging’

Waarom zijn mensen bereid om kilometers te rijden met de auto voor een korting die minder waard is dan de benzinekosten? Zulke vragen bestudeert econoom Richard Thaler.

Hij haalde de psychologie erbij om de beperkte rationaliteit van mensen te verklaren, evenals de rol van hun voorkeuren (is dit wel eerlijk?) en hun gebrek aan zelfbeheersing. Hij is de bedenker van het woord ‘nudging’: je moet mensen verleiden tot goed gedrag, was zijn idee, want uit zichzelf doen ze soms stomme dingen.

De laatste jaren – en zeker sinds in 2008 de wereldwijde economische crisis uitbrak – is er in de economie meer aandacht voor de psychologie van economische beslissingen. Thaler was daarin een van de pioniers.

In 2008 heeft hij bijvoorbeeld het spelprogramma Deal or No Deal geanalyseerd. De keuzes van de kandidaten zijn niet rationeel, toonde hij aan. Een goede of slechte gok beïnvloedt hun beslissingen later in het spel.

Dat hij de Nobelprijs krijgt, is ook een vorm van erkenning voor de critici van de economische wetenschappen. Onder meer de Nederlandse journalist Joris Luijendijk, die als een antropoloog de bankenwereld onderzocht in zijn boek Dit kan niet waar zijn, pleitte voor het afschaffen van de Nobelprijs voor de economie. Die zou ten onrechte de indruk wekken dat de economische wetenschappen vergelijkbaar zijn met natuurkunde en geneeskunde.

De Nobelprijs voor de economie is niet door Alfred Nobel in het leven geroepen, maar door de Zweedse centrale bank. Hij wordt sinds 1969 uitgereikt. De Nederlander Jan Tinbergen won hem als eerste, samen met de Noor Ragnar Frisch. De enige andere Nederlander won in 1975: Tjalling Koopmans deelde hem toen met de Rus Leonid Kantorovitsj.