Na razendsnelle introductie vaccins
Nobelprijs voor grondleggers coronavaccin
Ill. Niklas Elmehed © Nobel Prize Outreach
Vorig jaar verwachtten velen al dat de grondleggers van het coronavaccin de Nobelprijs zouden krijgen. Het gebeurde toen nog niet, maar nu wel.
Een vaccin traint het lichaam in het maken van antistoffen tegen een virus. Vroeger gebeurde dat op basis van de virussen zelf, of op delen van het virus. De ontwikkeling nam naar verhouding veel tijd in beslag.
Dankzij het onderzoek van de Hongaarse Katalin Karikó en de Amerikaan Drew Weissman kan het tegenwoordig veel sneller. Vaccins tegen het coronavirus zijn er in recordtijd gekomen.
Jaren 90
Karikó en Weissman leerden elkaar kennen in de jaren 90 aan de University of Pennsylvania. Ze stortten zich op de rol van het ‘messenger RNA’ in het immuunsysteem. Het mRNA is als het ware de boodschapper tussen het DNA en de rest van de cel.
In theorie moest het mogelijk zijn om het lichaam iets te ‘vertellen’ via synthetisch mRNA, bijvoorbeeld hoe het op een nieuw virus kon reageren. Maar er was een probleem: synthetisch mRNA werd als een vreemde stof beschouwd en afgeweerd.
Karikó en Weissman leerden begrijpen waarom mRNA in een lichaamscel anders werkt dan in een reageerbuis. Hun eerste baanbrekende artikel verscheen in 2005, vijftien jaar voor de coronapandemie. Dankzij hun inzichten konden er alsnog vaccins komen op basis van mRNA.
Vorig jaar kreeg Katalin Karikó een eredoctoraat aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Maar er hebben meer onderzoekers aan zulke vaccins gewerkt. De Universiteit van Amsterdam gaf in 2021 een eredoctoraat aan twee anderen.
Antivaxers
De Nobelprijs zal waarschijnlijk geen antivaxers overtuigen dat het vaccin toch veilig is, antwoordde het Nobelprijscomité op vragen van een journalist, maar misschien trekt het twijfelaars over de streep.
De Nobelprijs bedraagt dit jaar 11 miljoen Zweedse kronen, omgerekend 950.000 euro. Twee Nederlanders wonnen ooit de Nobelprijs voor de fysiologie of geneeskunde. De eerste was Christiaan Eijkman in 1929 voor zijn onderzoek naar vitamines. In 1973 kreeg Niko Tinbergen de prijs voor zijn onderzoek naar het gedrag van sociale dieren zoals bijen en vogels.