Nobelprijswinnaar en voormalig UU-hoogleraar Paul Crutzen overleden

In 1995 kreeg Paul Crutzen de Nobelprijs voor Chemie voor zijn onderzoek naar de afbraak van de ozonlaag en de rol die drijfgassen uit spuitbussen en koelkasten daarbij speelden. Crutzen deelde de prijs met de Mexicaanse wetenschapper Mario Molina en de Amerikaan Frank Sherwood Rowland.

De wetenschappelijke verdiensten hadden volgen het Nobelcomité geleid tot internationale afspraken om het gebruik cfk’s te verminderen. Daarmee hadden de Nobelprijs-laureaten bijgedragen aan de redding van ozonlaag die de aarde beschermt tegen uv-straling van de zon.

Crutzen was later ook een van de eerste wetenschappers die de term Antropoceen hanteerden. Er was volgens hem sprake van een nieuw tijdperk waarin de invloed van de mens op het leven op aarde allesoverheersend geworden.

Deeltijd-hoogleraar in Utrecht
Crutzen werkte na de HBS enige tijd voor de gemeente Amsterdam. Nadat hij voor zijn vrouw naar Zweden was vertrokken, werd hij computerprogrammeur aan de Universiteit van Stockholm. Daar ging hij ook studeren en zou hij later promoveren.

Als onderzoeker en later hoogleraar werkte hij aan de universiteit van Oxford en aan het Amerikaanse instituut voor klimaatwetenschap in Boulder, Colorado. Van 1980 tot 2000 was Crutzen directeur van het gerenommeerde Max Planck-instituut voor Scheikunde in Mainz.

Aan het einde van zijn wetenschappelijke loopbaan was hij vijf jaar, van 1997 tot 2002, deeltijdhoogleraar aan de toenmalige Utrechtse faculteit Natuur- en Sterrenkunde. De Utrechtse hoogleraar Jos Lelieveld werd in 2000 benoemd als de opvolger van Crutzen in Mainz.

In een persbericht van het Duitse instituut zegt Lelieveld: “Ik ben diepbedroefd door de dood van Paul. Zijn eindeloze wetenschappelijk belangstelling en zijn charismatische persoonlijkheid laten niet alleen op mij en ons instituut een stempel achter, maar op vele generaties van wetenschappers.”

Crutzen behoort tot de twaalf Nederlandse prijswinnaars waarvan volgens de UU gezegd kan worden dat ze een band met Utrecht hadden. Theoretisch fysicus Gerard 't Hooft is de enige daarvan die nog in leven is. Begin deze maand overleed zijn mede-laureaat voor de Nobelprijs voor Natuurkunde 1999 en voormalig UU-hoogleraar Martinus Veltman.

Paul Crutzen overleed donderdag in Duitsland, in bijzijn van zijn familie.

Update 1 februari: Lees ook het in memoriam dat de Utrechtse hoogleraar Thomas Röckmann voor de UU-site schreef.