NWO gaat wetenschappers vragen naar de schade die ze aanrichten

Bij het indienen van een onderzoeksvoorstel moeten onderzoekers bij NWO nu al vertellen welke maatschappelijke en wetenschappelijke impact hun onderzoek zou kunnen hebben. Daar komt een vraag bovenop: wat zou de schade kunnen zijn? 

Het antwoord gaat meewegen bij de aanvraag. Met andere woorden: wie niet goed genoeg reflecteert op mogelijke ongewenste effecten, maakt straks minder kans op subsidie. Dat heeft NWO vandaag bekendgemaakt.

Ook gaat NWO kritischer kijken naar haar eigen samenwerking met ‘derden’. “De maatschappelijke discussie rondom de samenwerking van wetenschap met bedrijven maakt dat NWO het huidige beleid opnieuw tegen het licht heeft gehouden en deze stappen neemt”, is de verklaring.

Klimaat, China, Israël
Met name klimaatactivisten hebben zich de afgelopen jaren fel verzet tegen samenwerking van wetenschappers met het bedrijfsleven. Ze vinden dat de wetenschap alle banden met de fossiele industrie zou moeten verbreken. 

De samenwerking met Chinese wetenschappers wekt ook weleens wantrouwen: wat doet dat land met kennis die hier wordt opgedaan? Als je bijvoorbeeld samenwerkt aan gezichtsherkenning, kan dat in het nadeel van activisten in dat land zijn.

Intussen ligt ook de samenwerking met Israëlische universiteiten en bedrijven onder een vergrootglas. Die universiteiten en bedrijven zouden meewerken aan de oorlog tegen de Palestijnen, vinden critici.

Geen sponsors
NWO noemt deze thema’s niet bij naam. Wel noemt bestuurder Jan de Boer in het persbericht “de maatschappelijke discussies over de samenwerking van de wetenschap met andere partijen of ongewenste invloed van anderen op de wetenschap” als reden om bij zulke samenwerking stil te staan. “Dat betekent dus ook dat we nog beter nadenken over de mogelijke ongewenste gevolgen van wetenschappelijk onderzoek en die zoveel mogelijk te beperken.” 

NWO wil meer “bewustwording” creëren binnen de eigen organisatie en bij onderzoekers. Een van de voorbeelden: “NWO stopt met het aannemen van sponsorgelden voor bijvoorbeeld de organisatie van evenementen.” 

Afweging
NWO heeft nu een afwegingskader (een beknopte checklist) voor samenwerking, waar wetenschappers gebruik van kunnen maken. Een van de vragen is bijvoorbeeld: “Kan er sprake zijn van dual use van onderzoeksresultaten en welke toepassingen zijn denkbaar?” Met andere woorden, kun je de uitkomsten van dit onderzoek militair gebruiken of niet?

NWO neemt in samenwerkingen ook een ‘exitclausule’ op, zodat het makkelijker wordt om tussentijds te stoppen, “vanuit de overweging dat er aan het samenwerken met een derde partij per definitie risico’s zijn verbonden”.