Omstreden eredoctor Winnie Mandela overleden

Tijdens het 350-jarig bestaan van de Universiteit Utrecht werden maar liefst twaalf eredoctoraten uitgereikt. In eerste instantie bestond de voordracht uit alleen maar mannen. Na protest van de Universiteitsraad, besloot de Rechtenfaculteit de Zuid-Afrikaanse Winnie Mandela voor te dragen vanwege haar verdiensten op het gebied van de mensenrechten. Op dat moment zat haar man Nelson Mandela nog in het gevang en was zij uitgegroeid tot een symbool van de strijd tegen de apartheid.

Bij de bekendmaking was er direct discussie. Die ging echter niet om de persoon van Winnie Mandela. Met name vond men het gênant dat ze als een soort ‘excuus Truus’ het eredoctoraat kreeg omdat er een vrouw bij moest zijn. De vrees dat Mandela voor het eredoctoraat niet zelf naar Utrecht zou kunnen komen, kwam uit. Dat liet het apartheidsregime niet toe. In een interview met een freelancer van het Ublad in Zuid-Afrika zei ze de erkenning niet als persoonlijke verdienste te beschouwen. “Deze erkenning inspireert ons in onze strijd”, aldus Mandela.

In het Ublad werd grote waarde aan haar eredoctoraat gehecht, mede omdat het een stimulans kon zijn de houding ten opzichte van het apartheidsregime van Zuid-Afrika radicaal te wijzigen. De UU had ‘een lange, weinig gelukkige traditie met het land van de Apartheid’. Vanaf 1979 werden de formele contacten tot nul teruggebracht.

Een eredoctoraat voor een vrijheidsstrijder bleek wel een risico met zich mee te dragen. Een paar jaar na de uitreiking kwam Mandela onder vuur te liggen. Ze keurde de zogenaamde halsbandmoorden op vermeende collaborateurs van het Afrikaans Nationaal Congres waarvan Nelson Mandela de leider was, goed. Ook was Winnie Mandela betrokken bij de moord op de jongen Stompie Moeketsi Seipei. Deze moord door haar knokploeg de Mandela United Voetbalclub in januari 1989 was de doodsteek voor haar reputatie.

De Volkskrant en NRC kopten dat de UU het eredoctoraat zou willen intrekken. Rechtendecaan Koers ontkent dat in het Ublad. Wel was er een brief naar Mandela gestuurd met verzoek tot uitleg. In de brief stond dat de UU wel geïnformeerd wilde worden, maar de presumption of innocence hoog in het vaandel houdt. Ook bleek dat het reglement geen uitsluitsel gaf over de mogelijkheid een eredoctoraat in te trekken.