Ondernemerschap spreekt nog niet vanzelf in hoger onderwijs

Met het zogeheten valorisatieprogramma werden instellingen sinds 2010 gestimuleerd om wetenschappelijke kennis te gelde te maken. Twaalf samenwerkingsverbanden van universiteiten, hogescholen, academische ziekenhuizen, bedrijven en maatschappelijke organisaties hebben samen 62,7 miljoen euro gekregen.

Basis is er
De deelnemers hebben dat bedrag nog eens verdubbeld en in totaal zo’n tweeduizend bedrijven ondersteund. Tienduizenden studenten kwamen tijdens hun opleiding in aanraking met ondernemerschap, staat in het evaluatierapport van onderzoeksbureau Dialogic.

De belangrijkste verdienste is volgens de onderzoekers de versterking van de “valorisatie-infrastructuur”: netwerken van instellingen, bedrijven en mensen met de nodige kennis en waardevolle connecties. Oftewel: de basis is er nu.

Naast onderwijs en onderzoek behoort sinds 2005 ook valorisatie, het verzilveren van kennis, tot de kerntaken van universiteiten en hogescholen. Maar die ‘nieuwe’ wettelijke opdracht wordt – zeker aan de universiteiten – niet door iedereen omarmd. Het achtjarige programma moest daar verandering in brengen, en dat is deels gelukt.

Valorisatievliegwiel
De subsidie heeft het “valorisatievliegwiel” weliswaar op gang gebracht, schrijven de onderzoekers, maar het draait nog niet vanzelf. Nu de subsidie is afgelopen, blijken onderwijsinstellingen terughoudend met het financieren van bedrijvigheid.

Bovendien ging het grootste deel van de steun niet naar zogeheten spin-offs, bedrijfjes die voorkomen uit onderzoek dat aan de instellingen is verricht, maar naar startups die daar los van staan. Het programma heeft daarmee wellicht meer bijgedragen aan de regionale economie dan aan het valorisatiebeleid.

Vooral aan de universiteiten krijgen onderzoek en onderwijs nog altijd voorrang. Dat leidt ertoe dat er nauwelijks budget wordt gereserveerd voor valorisatie, constateren de onderzoekers. Ze pleiten voor een systeem waarin het geld voor ondernemerszin niet moet worden afgetapt bij onderzoek en onderwijs: “Dat blijft immers de basis van valorisatie.”

Het ministerie van Onderwijs moet de juiste voorwaarden scheppen en het belang van valorisatie sterker uitdragen, stellen de onderzoekers. Ook een aparte financiering voor de “valorisatietaak” valt te overwegen, “totdat de kennisinstellingen en hun partners de kosten hiervan zelf kunnen organiseren”.

Balans zoeken is moeilijk
Bij subsidies is het vaak lastig om de juiste balans te vinden, erkennen de onderzoekers. Steun je te lang, dan leren de betrokkenen nooit op eigen benen te staan, maar steun je te kort, dan is het bouwwerk nog te wankel en stort het in elkaar. Dat laatste dreigt bij sommige samenwerkingsverbanden te gebeuren, waarschuwen de onderzoekers. Aan de andere kant, zolang een instelling geen meerwaarde ziet in valorisatie blijft het trekken aan een dood paard.

Er moet in ieder geval snel iets gebeuren, schrijven de onderzoekers. “In veel van de regio’s is het valorisatieprogramma al afgesloten en is er inmiddels een ‘gat’ gevallen; niet alleen financieel, maar ook in de zin van aandacht, prioriteit en continuïteit.”

Het kabinet komt “kort na de zomer” met een reactie op het rapport, schrijven staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en minister Van Engelshoven van Onderwijs in een brief aan de Tweede Kamer.